سرانجام زمان کنارهگیری آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان از مقام خود فرا رسید و اولاف شولتس، جانشین او، روز چهارشنبه ۱۷ آذرماه، بر جایگاه او در دفتر صدراعظمی تکیه زد.
آسوشیتدپرس در گزارشی به پستی و بلندی دوران صدراعظمی مرکل و دستاوردهای ارزشمند او پرداخته است.
ثبت نام آنگلا مرکل موقعی در کتب تاریخ همان زمانی قطعی شد که در ۲۲ نوامبر ۲۰۰۵، اولین صدراعظم زن آلمان شد. طی ۱۶ سال پس از تصدی این مقام، او وجهه و تاثیر آلمان در جهان را ارتقا بخشید، برای پیوسته نگه داشتن اتحادیه اروپایی تلاش بسیار کرد، سلسلهبحرانهایی را مدیریت کرد و به الگویی برای زنان تبدیل شد.
حالا دوره صدراعظمی نزدیک به رکورد او، با ترک این سمت در سن ۶۷ سالگی فرا رسیده است تا در میان ستایش بینالمللی و محبوبیت داخلی طولانیمدت از صحنه کنار برود.
مرکل، شیمیدان کوآنتومی سابقی که در آلمان شرقی بزرگ شد، با فاصله تنها یک هفته از طولانیترین زمان تصدی دفتر صدراعظمی، از آن خارج میشود. هلموت کول، که آلمان را طی دوره صدراعظمیاش از ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۸ متحد ساخت، یک هفته بیش از او در این دفتر مانده بود.
گرچه شاید مرکل احتمالا دستاورد چشمگیری که مشخصه او به شمار رود از خود بر جا نگذاشته باشد، اما باعث شد حزب دموکرات مسیحی بهعنوان مدیر بحران و مدافع ارزشهای غربی در زمانهای پرتلاطم پدیدار شود.
مرکل در دوره خدمتش چهار دوره ریاستجمهوری ایالات متحده، پنج نخستوزیر بریتانیا و هشت نخستوزیر ایتالیا را به خود دید. دوران صدراعظمی با چهار چالش بزرگ بحران مالی جهانی، بحران بدهی اروپا، روانه شدن سیل مهاجران به اروپا طی سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ و همهگیری کوویدـ۱۹ مصادف شد.
بهگفته یک صاحبنظر، مرکل برای آلمان مقدار زیادی «قدرت نرم» به ارمغان آورد و وجهه این کشور در جهان را بیشک، ارتقا بخشید.
در آخرین نشست اتحادیه اروپا در اکتبر ۲۰۲۱، باراک اوباما، رییسجمهوری اسبق آمریکا، از ایستادگی او در شرایط دشوار قدردانی کرد.
بهگفته یک متخصص، مرکل همچنین زبان گویایی بهنمایندگی از اروپا در برقراری ارتباط با روسیه بود.
روش آنگلا مرکل بر یافتن راهحلهای چندجانبهگرایانه برای مشکلات جهان استوار بود. مرکل با تاکید بر چندجانبهگرایی گفته بود که بحران مالی جهانی و سیل مهاجرت نیاز دنیا به همکاری فراتر از مرزهای کشورها را عیان کرده است. او حوزههای نیازمند همکاری در جهان را تغییرات اقلیمی، مهاجرت و «دیجیتالسازی» عنوان کرد.
موضع مرکل در چندجانبهگرایی، رابطه او با دونالد ترامپ، رییسجمهوری پیشین ایالات متحده را رابطه دشواری ساخت.
مرکل لقب «رهبر دنیای آزاد» برای خود را نمیپسندید و همواره میگفت که رهبری تنها به یک فرد یا یک کشور خاص منحصر نمیشود. با این حال او رهبری اساسی در اتحادیه اروپا «چغر» قلمداد میشد و بهگفته نخستوزیر لوکزامبورگ، وقتی مذاکرات میان کشورهای اتحادیه اروپا به بنبست میخورد او راهی مییافت تا آنان را دوباره متحد کند و به پیش براند.
شارل میشل، رییس شورای اروپا، در صدوهفتمین نشست اتحادیه اروپا و آخرین نوع از این نشست برای مرکل، صدراعظم آلمان را خطاب قرار داد و او بنایی خواند که نشستها بدون حضور او، مانند رم بدون واتیکان و پاریس بدون برج ایفل، خواهد بود.
با وجود بسیاری ناسازگاریها طی سالیان سال، ستایش همتایان مرکل از او حقیقی بوده است. او میکوشید که اتحادیه اروپا را تا حد امکان یکپارچه نگاه دارد اما سرسختانه از منافع آلمان هم دفاع میکرد. با یونان بر سر بحران بدهی این کشور سرشاخ شد و هنگامی که مجارستان، لهستان و دیگر کشورها، برخلاف آلمان، از پذیرش مهاجران سر باز زدند با آنها مخالفت کرد.
مرکل در حالی از سمت خود کنارهگیری میکند که بهگفته او، شرایط اتحادیه اروپا، مایه نگرانی اوست. او مشکلات برجامانده در این اتحادیه را کارهایی تمامناشده خواند که برای جانشین او مانده است. البته این مساله درباره خود آلمان هم صدق میکند. وداع مرکل با صدراعظمی در حالی است که این کشور نرخ بیکاری پایینتر و وضعیت اقتصادی سالمتری دارد، اما برخی منتقدان از کمبود سرمایهگذاری در زیرساختها در این کشور انتقاده کردهاند.
آنگلا مرکل در ترویج انرژی تجدیدپذیر پیشرفتهایی داشت اما در کند عمل کردن درباره تغییرات اقلیمی مورد انتقاد قرار گرفته است.
مرکل پس از آنکه در سال ۲۰۱۸ اعلام کرد که برای دور پنجم صدراعظمی نامزد نمیشود، از انتقال قدرت بیدردسر در داخل حزب خود باز ماند و حزب دموکرات مسیحی در انتخابات سپتامبر ۲۰۲۱ آلمان شکست خورد. حالا دولت ائتلافی بهرهبری اولاف شولتس گفته که پس از سالها رکورد در آلمان، به دنبال پیشرفت است.
با این حال رای آلمانیها درباره مرکل در کل مطلوب به نظر میرسد. در زمان کارزار انتخاباتی، نرخ محبوبیت او از هر سه جانشین احتمالیاش در آن زمان پیشی گرفت؛ همچنین برخلاف دیگر همتایانش در گذشته، او دفتر صدراعظمی را در زمانی به انتخاب خود ترک میکند.
زبان بدن مرکل و حالات چهرهاش گاهی واکنش او را، فراتر از آنچه بر زبان میآورد، آشکار میکرد. او یکبار از اینکه نمیتواند چهرهای خنثی به خود بگیرد گله کرد و گفت که «نمیتواند» و تلاش برای نمایش این چهره را کنار گذاشته است.
آنگلا مرکل هرگز از سیاستمداری اهل تجمل نبود که البته این از جاذبههای شخصیتی او بود. او در تعطیلاتش پیادهروی میکرد، از سوپرمارکت خوراکی میخرید و در همان آپارتمانی در برلین که پیش از تصدی مقام صدراعظمی در آن زندگی میکرد، میزیست.
لقب «قدرتمندترین زن جهان» مجله فوربس طی ده سال گذشته از آن آنگلا مرکل بوده است. مرکل در حالی از مقامش کنار میرود که سقف شیشهای سلطه مردان در عرصه سیاست را در هم شکسته است؛ گرچه از او انتقاد میشود که برای بهبود تساوی جنسیتی تلاش بیشتری نکرده است.
باراک اوباما درباره مرکل گفته بود که با وجود او، دختران و پسران، زنان و مردان، در زمانهای چالشبرانگیز الگویی دارند.
جورج دبلیو بوش، رییسجمهوری پیشین آمریکا نیز پیشتر در ستایش او گفته بود که آنگلا مرکل، برای مقام مهمی که تصدی آن را در دست داشت رتبه و شان به ارمغان آورد و تصمیمات بسیار دشواری، آن هم بر پایه اصول، اتخاذ کرد. بوش او را «رهبری دلسوز» خواند و «زنی که از رهبری نمیترسید.»