همه انسان‌ها تمایلی طبیعی دارند تا عامدانه یا غیرعامدانه، مجازی و یا غیرمجازی، خود را با دیگری مقایسه کنند. این مقایسه کردن به انسان اجازه می‌دهد تا دستاوردها، مهارت‌ها، شخصیت و احساساتش را ارزیابی کند؛ این قیاس بر اینکه انسان خود را چگونه ببیند موثر است.

وبسایت کانورسیشن در همین رابطه به پژوهشی جدید درباره تاثیر رسانه‌های اجتماعی بر عزت‌نفس افراد، با در نظر گرفتن این تاثیرات در دوره همه‌گیری کرونا، پرداخته است که در ادامه می‌آید.

مقایسه کردن چه اثراتی بر سلامت ما دارد؟ این بستگی به آن دارد که خود را به چه میزان مقایسه می‌کنیم.

اگر بر روی رسانه‌های اجتماعی خود را با افرادی مقایسه کنیم که جایگاه پایین‌تری از ما دارند، حالمان بهتر می‌شود. اما سنجیدن خودمان با کسانی که وضعیت بهتری دارند، در ما احساس ‌دست‌پایین و ناکافی بودن به وجود می‌آورد. پلتفرم‌هایی که بر روی رسانه‌های اجتماعی انتخاب می‌کنیم بر روحیه ما نیز تاثیرگذارند، همانطور که شرایط بحرانی مانند همه‌گیری کوویدـ۱۹ اینگونه است.

در زیر ببینیم که مقایسه اجتماعی، در عصر رسانه‌های اجتماعی، چطور بر سلامت عمومی ما تاثیر می‌گذارد.

مقایسه در سطحی بهینه

گمان می‌رود که درجه مقایسه اجتماعی افراد بر میزان انگیزه‌شان اثرگذار باشد. تحقیق پژوهشگران دانشگاه رور در شهر بوخوم آلمان نشان می‌دهد که سطحی بهینه از احساس تفاوت بین خود و دیگران وجود دارد که تاثیر مقایسه اجتماعی را به حداکثر خود می‌رساند.

اگر افراد خود را بسیار برتر از دیگران بدانند، انگیزه‌ای برای پیشرفت نخواهند داشت؛ چرا که خود را همانطور که هستند در موقعیت خوبی می‌بینند. اما اگر خود را بسیار پایین‌تر از دیگران ببینند، باز هم انگیزه‌ای برای پیشرفت ندارند، چرا که دستیابی به هدف مدنظر بسیار دشوار به نظر می‌رسد.

محققان این پژوهش می‌گویند هر چیزی زیر و زبر حد بهینه احساس تفاوت بین خود و دیگری، موجب خواهد شد فرد دیگر هیچگونه تلاشی به خرج ندهد. اگر فرد خود را پایین‌تر بداند، دچار احساسات منفی، حس گناه و همچنین غرور و عزت‌نفس کمتر خواهد شد.

مقایسه‌های غیرواقع‌گرایانه بر روی رسانه‌های اجتماعی

با توجه به آنچه گفته شد، رسانه‌های اجتماعی عواقبی برای رفتار و سلامت روان انسان دارد. مقایسه خودتان با دیگری بر سر میز رستوران، لزوما همان تاثیری که مقایسه خودتان با دیگران بر روی فیسبوک دارد را ندارد. آفرینش موجودیتی هیجان‌آور و یا آراستن برخی جوانب چیزها بر روی رسانه‌های اجتماعی، از انجام دادن آن در زندگی حقیقی، آسان‌تر است.

ظهور رسانه‌های اجتماعی که اجازه می‌دهد افراد محتوایی را انتشار دهند که گویی همیشه در بهترین حالتشان به سر می‌برند، بسیاری پژوهشگران را بر آن داشته است تا احتمال تاثیر این رسانه‌ها بر شدت بخشیدن به مقایسه‌های غیرواقع‌گرایانه را لحاظ کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد که به‌ازای زمانی که افراد بر روی اینستاگرام و فیسبوک وقت سپری می‌کنند، خود را بیشتر از نظر اجتماعی مقایسه می‌کنند. این قیاس خود با دیگری در بین دیگر عوامل، با عزت‌نفس پایین و اضطراب اجتماعی شدیدتر مرتبط است.

نتایج یک تحقیق در دانشگاه ملی سنگاپور نشان می‌دهد که افراد معمولا مطالبی مثبت درباره خودشان را بر روی رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. همچنین می‌تواند ظاهرشان را با استفاده از فیلترها رنگ‌ولعاب ببخشند که این خود به این احساس که تفاوت زیادی بین آنان و دیگران وجود دارد، دامن می‌زند.

پژوهشگران فیسبوک نیز دریافته‌اند که هر چقدر افراد محتوایی که دیگران در آن جنبه‌هایی مثبت از زندگی خود را رو می‌کنند بیشتر دنبال کنند، به همان میزان خود را بیشتر با بقیه مقایسه می‌کنند.

کوویدـ۱۹ و مقایسه اجتماعی منفی کمتر

اما آیا تاثیر این‌چنینی رسانه‌های اجتماعی در موقعیتی به‌طورخاص استرس‌زا، مانند زمانه همه‌گیری کوویدـ۱۹، می‌تواند متفاوت باشد؟

نتایج یک پژوهش در دانشگاه «کوره» در شهر اینا ایتالیا نشان می‌دهد که پیش از قرنطینه برای مهار شیوع کرونا، درجات بالای مقایسه اجتماعی آنلاین با پریشانی، تنهایی و رضایت کمتر از زندگی همراه بود. اما چنین چیزی درباره دوران قرنطینه صادق نبود.

یک دلیل چنین امری می‌تواند آن باشد که در مقایسه خود با دیگری در زمان قرنطینه، افراد احساس می‌کردند که تجربه سخت یکسانی را به اشتراک گذاشته‌اند و این‌ خود تاثیر منفی مقایسه اجتماعی را کاهش داد. بنابراین، مقایسه خود با دیگری در دنیای مجازی در زمان‌های دشوار، می‌تواند قدرتی مثبت باشد که روابط را به پیش براند و احساسات ترس و تردید را به اشتراک بگذارد.

تاثیر بر حسب رسانه اجتماعی متفاوت است

تاثیرات مذکور بر حسب رسانه اجتماعی مورداستفاده فرد تفاوت‌هایی خواهد داشت. محققان دانشگاه لورن در فرانسه می‌گویند که تمام رسانه‌های اجتماعی را نمی‌توان با یک چوب راند.

به‌عنوان مثال، استفاده از فیسبوک و اینستاگرام با سلامت کمتر مرتبط است در حالی که استفاده از توییتر با احساسات مثبت و رضایت بیشتر از زندگی ارتباط دارد. یک توضیح احتمالی برای چنین یافته‌ای این است که فیسبوک و اینستاگرام به پلتفرم‌هایی‌ برای نمایش مثبت خود معروف‌اند. در حالی که توییتر بیشتر برای به‌اشتراک‌گذاری نظرات واقعی و احساسات افراد مناسب است.

بنابراین برخوردار شدن از حمایت اجتماعی بر روی رسانه‌های اجتماعی در دوران همه‌گیری کرونا، بیشتر به این بستگی دارد که فرد از چه پلتفرمی استفاده می‌کند.

عواملی که افراد را بر آن می‌دارند تا خود را از نظر اجتماعی مقایسه کنند، بسیارند و رسانه‌های اجتماعی خواه ناخواه ما را در معرض محرکات بیشتری برای این مقایسه قرار می‌دهند.

افراد بسته به نوع محتوایی که به اشتراک گذاشته می‌شود، چه مثبت باشد و چه منفی، در هنگام ارزیابی خود به آن محتوا رجوع می‌کنند؛ پس به اشتراک گذاشتن محتوایی که به ما احساس خوشایندی درباره خودمان می‌دهد و ستایش دیگران را درو می‌کند خوب است، اما افراد باید تاثیر آنچه به اشتراک می‌کنند بر دیگری را هم در نظر بگیرند.

به اشتراک گذاشتن دشواری‌ها در قالب کلمات، تصاویر و یا ویدیو همچنان می‌تواند تاثیر مثبت و فواید روانی در بر داشته باشد.