بیماریهای چندگانه در افراد مسن باعث طول عمر کمتر و ضعف سلامت جسمی و روانی در آنها میشود. مصرف داروهای مختلف برای بیماریهای چندگانه نیز این بیماران را با خطر عوارض تداخل دارویی مواجه میکند.
از طرفی نحوه درمان کنونی این بیماریها باعث افزایش هزینههای درمانی میشود. دانشمندان در پی یافتن راهی هستند که با از بین بردن پیری سلولی از بروز این بیماریها در سنین بالاتر جلوگیری کنند. وبسایت خبری تحلیلی کانورسیشن در مقالهای کارشناسی به عوامل و راههای مبارزه با این نوع بیماریها پرداخته که در ادامه میآید.
بیش از نیمی از بزرگسالان بالای ۶۵ سال در بریتانیا با دو یا چند بیماری مزمن زندگی میکنند که معمولاً به عنوان «بیماریهای چندگانه» شناخته میشوند. افرادی که با چند بیماری زندگی میکنند نه تنها طول عمر کمتری دارند، بلکه ممکن است سلامت جسمی و روانی ضعیفتری را نیز تجربه کنند.
مهمتر از همه، بیش از نیمی از مراجعههای پزشکی و بیمارستانی مربوط به بیمارانی است که به بیماریهای چندگانه مبتلا هستند. ۷۰ درصد از هزینههای درمانی در بریتانیا به مراقبت از این افراد اختصاص مییابد و با افزایش جمعیت انتظار میرود تعداد افراد مبتلا به بیماریهای چندگانه نیز افزایش یابد که باعث افزایش بیشتر این هزینهها میشود.
هماکنون بیماریهای چندگانه به طور جداگانه مورد درمان قرار میگیرند. این به این معناست که هر بیمار به طور همزمان چند داروی متفاوت برای بیماریهای متفاوت مصرف میکند. به علاوه هر بیمار باید در نوبتهای متعدد به پزشکهای مختلف در مطبها و بیمارستانها مراجعه کنند. این مساله علاه بر آوردن فشار مالی بر نظام سلامت همگانی، بیماران را در معرض خطر آسیبهای ناخواسته ناشی از عوارض تداخل دارویی قرار میدهد.
بنابراین آنچه به روشنی ضرورت پیدا میکند تغییر در این رویکرد است. پژوهشگران معتقدند برای پیشگیری از خطرات ناشی از مصرف همزمان چند دارو و کاهش هزینههای درمانی، باید عوامل اصلی بروز بیماریها را هدف قرار داد.
یک رویکرد جدید
کارشناس کانورسیشن میگوید با اینکه بیماریهای چندگانه در افراد مختلف متفاوت است، اما بیماریهای چندگانه معمولا با هم همخانواده هستند و یک ریشه دارند که به آنها بیماریهای «خوشهای» میگویند. مثلا دلیل ابتلا به بیماریهای قلبی و قند خون ممکن است چاقی باشد.
شناسایی عوامل بیماریهای خوشهای به پزشکان این امکان را میدهد که با استفاده از یک درمان واحد با چندین یا حتی همه بیماریهایی که بیمار با آنها دست و پنجه نرم میکند، به طور موثرتر برخورد کنند. این امر هم تعداد مراجعههای پزشکی و هم تعداد داروها را کاهش میدهد.
چنین رویکردی هنوز مورد استفاده قرار نگرفته است؛ تا حد زیادی به این دلیل که تحقیقات هم در زمینه پزشکی و هم در زمینه دارو، به جای چندین بیماری، بر درمان یک بیماری متمرکز است. بنابراین اگر از همینحالا اقدام نشود، هرگونه پیشرفت در این زمینه ممکن است سالها طول بکشد.
یکی از بزرگترین عوامل بروز بیماریهای چندگانه، افزایش سن است. به همین دلیل پژوهشگران معتقدند تمرکز بر مطالعه عوامل زیستی (بیولوژیک) پیری میتواند یکی از راههای درمان بیماریهای چندگانه باشد، زیرا در وهله اول از بروز بیماریهای گروهی پیشگیری میکند.
پیری با ۹ تغییر اصلی آغاز میشود که به عنوان «علائم بارز پیری» شناخته میشوند و در سلولها و مولکولهای انسان رخ میدهند. این تغییرات ناشی از انباشت آسیبها در بدن است که سپس به سلولهای ما فشار وارد میکند و باعث میشود آنها وارد حالتی به نام پیری سلولی شوند. در این حالت سلول دیگر تقسیم نمیشود و همین عامل باعث آسیب بیشتر به سلولهای سالم میشود.
با بالارفتن سن قدرت از بین بردن سلولهای پیر از بدن کم میشود و این باعث انباشت آنها و افزایش خطر ابتلا به بیماری میشود. پژوهشگران بر این باورند که اگر بتوانیم از انباشت این سلولها جلوگیری کنیم، بهتر میتوانیم از بروز بیماریهای چندگانه جلوگیری کنیم.
پژوهشها روی موشهایی که بهطور ژنتیکی به گونهای دستکاری شده بودند که سلولهای پیری نداشته باشند، نشان داد که آنها ۲۵ درصد بیشتر از موشهای معمولی عمر میکنند و کمتر دچار بیماریهای چندگانه میشوند.
اما موشهایی که بهطور ژنتیکی به گونهای ویرایش شده بودند که پیری سلولی را افزایش دهند، سریعتر پیر میشوند و در سنین جوانتر دچار بیماریهای چندگانه میشوند. اگرچه این آزمایشها باید روی انسان انجام و ثابت شوند، اما همین نتایج اولیه نشان میدهد که هدف قرار دادن سلولهای پیری ممکن است در پیشگیری از بروز بیماریهای چندگانه نویدبخش باشد.
هماکنون داروهایی که میتوانند پیری سلولی را از بین ببرند، وجود دارند و برای درمان انواع خاصی از سرطان خون استفاده میشوند. این داروها همچنین روی بیماران مبتلا به بیماری مزمن ریوی فیبروز ریوی ایدیوپاتیک نیز آزمایش میشوند. با توجه به اینکه این داروها هماکنون در حال استفاده برای آزمایشهای بالینی هستند، اگر ثابت شود که در درمان سایر بیماریها شرایط موثرند، میتوانند به سرعت برای استفاده در بیماران مبتلا به بیماریهای چندگانه استفاده شوند.
فعالیت بدنی نیز ممکن است راه دیگری برای هدف قرار دادن پیری سلولی باشد. مطالعات روی موشها نشان داده است که ورزش میتواند به کاهش تعداد سلولهای پیر در بدن کمک کند. برخی شواهد نیز نشان میدهند که این مساله در مورد انسان نیز صادق است. یک مطالعه که در آن افراد مسن یک برنامه ورزشی روزانه را به مدت ۱۲ هفته دنبال کردند، نشان داد که نه تنها عملکرد فیزیکی شرکتکنندگان بهبود یافت، بلکه تعداد سلولهای پیری که در خون داشتند نیز کاهش یافت.
اما به باور کارشناس کانورسیشن، پیش از اینکه بتوانیم از این رویکرد در درمان بیماریهای چندگانه استفاده کنیم، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. این کارشناس معتقد است نه تنها باید نشان دهیم که داروهایی که پیری زیستی (بیولوژیکی) را هدف قرار میدهند در پیشگیری و درمان بیماریهای چندگانه در انسان موثرند، بلکه باید بدانیم که کدام نشانههای پیری باعث ایجاد بیماریهای خوشهای در بیماران مبتلا به بیماریهای چندگانه میشوند.
با افزایش جمعیت سالخورده در بسیاری از کشورهای جهان، احتمالا بیماریهای چندگانه شایعتر میشوند؛ مگر اینکه یک رویکرد جدید رادیکال برای مقابله با آن به کار گرفته شود. درمانهای بهتر به تنهایی میتواند تأثیر عمدهای بر بهبود سلامت جسمی و روانی بیماران در سراسر جهان داشته باشد و همزمان فشار بر سیستم مراقبتهای بهداشتی را نیز کاهش دهد.