شمار بیمارانی که سیستم ایمنی‌شان قادر نیست سلول‌های سالم را از ریزجانداران مهاجم تشخیص دهد در جهان روبه‌افزایش است؛ یعنی سد دفاعی که زمانی از آنان در برابر بیماری محافظت می‌کرد حالا به بافت و اعضای خود بدن حمله می‌کند.

تلاش‌هایی در سطح بین‌المللی برای مقابله با شیوع چنین روندی صورت گرفته است از جمله طرحی به‌ابتکار موسسه فرانسیس کرک در بریتانیا، جایی که دو متخصص، جیمز لی و کارولا بینوئسا، هر کدام تیم تحقیق جداگانه‌ای تشکیل داده‌اند تا علت دقیق بروز بیماری‌های خودایمنی را شناسایی کنند و آنچنان که برمی‌آید، یکی از علل موثر در ایجاد اینگونه عارضه‌ها، رژیم غذایی غربی و «فست‌فود» است.

جیمز لی به نشریه «آبزور» گفت که شمار موارد ابتلا به بیماری‌های خودایمنی از ۴۰ سال پیش در غرب افزایش یافت. لی افزود که دانشمندان هم‌اکنون شاهد آن‌اند که سروکله چنین بیماری‌هایی در کشورهای دیگر که پیش‌تر ردپایی از این عارضه‌ها در آنها نبود هم پیدا شده است.

او گفت یکی از این بیماری‌ها، بیماری التهابی روده است که حالا در خاورمیانه و شرق آسیا دیده می‌شود؛ مناطقی که پیش‌تر به‌ندرت اثری از این بیماری در آنها پیدا می‌شد.

بیماری‌های خودایمنی از دیابت نوع یک تا روماتیسم مفصلی، بیماری التهابی روده و اسکلروز چندگانه یا همان ام‌اس را در بر می‌گیرد و نقطه مشترک تمامی این بیماری‌ها این است که سیستم ایمنی «قاطی می‌کند» و به‌جای عامل عفونت‌زا، بافت سالم بدن را نشانه می‌گیرد.

بر اساس برآوردها، نرخ بیماری‌های خودایمنی در جهان هر ساله ۳ تا ۹ درصد افزایش می‌یابد. بیشتر دانشمندان بر این باورند که عوامل زیست‌محیطی در افزایش این پدیده نقشی اساسی دارند.

لی گفت که ژن انسان طی چند دهه گذشته دستخوش دگرگونی نشده است و در نتیجه، عاملی در دنیای خارجی در حال تغییر است که انسان را در برابر بیماری‌های خودایمنی آسیب‌پذیرتر ساخته است.

بینوئسا هم با جیمز لی هم‌عقیده است. او اشاره کرد که با روی آوردن بیشتر کشورها به غذاهایی به‌سبک غربی و مصرف«فست‌فود»، تغییراتی در رژیم غذایی در حال رخ دادن است.

بینوئسا گفت که رژیم غذایی «فست‌فودی» عاری از مواد اولیه مهمی همچون فیبر است و مستندات حاکی از آن است که چنین تغییری در رژیم غذایی می‌تواند بر «میکروبیوم» فرد تاثیر بگذارد؛ میکروبیوم مجموعه‌ای از ریزجانداران یا همان میکروارگانیسم‌هاست که در روده وجود دارد و در کنترل بسیاری عملکردهای بدن نقشی اساسی دارد.

او افزود که تغییرات در «میکروبیوم» بروز بیماری‌های خودایمنی را به دنبال خواهد داشت؛ تاکنون بیش از صد نوع از اینگونه بیماری‌ها کشف شده است.

لی و بینوئسا هر دو تاکید کردند که آسیب‌پذیری‌های فردی نیز در بروز بیماری‌های خودایمنی دخیل است.

بینوئسا گفت که اگر ژنتیک فرد در برابر بیماری‌های خودایمنی آسیب‌پذیر نباشد، مهم نیست چند تا «بیگ‌مک» مک‌دونالد می‌خورد. او افزود که برای منع اعطای حق امتیاز به مغازه‌های فست‌فود در جهان کار زیادی نمی‌توان کرد. پس به‌جای آن، تلاش بر فهم سازوکار ژنتیکی اساسی که باعث ایجاد بیماری‌های خودایمنی در برخی افراد می‌شود اما بر بعضی تاثیری ندارد، متمرکز شده است.

البته که این امر به‌لطف پیشرفت شیوه‌هایی ممکن شده است که دانشمندان را قادر می‌سازد تفاوت‌های کوچک دی‌ان‌ای در میان افراد را شناسایی کنند. با استفاده از این راه‌ها، شناسایی الگوهای ژنتیکی معمول میان افرادی که درگیر بیماری‌های خودایمنی می‌شوند، امکان‌پذیر می‌شود.

جیمز لی گفت که امکان توالی‌بندی دی‌ان‌ای در مقیاسی گسترده، تغییری عظیم در شیوه شناسایی این موارد به وجود آورده است. او افزود پیش‌تر، تنها تعداد انگشت‌شماری از متغیرهایی که در به وجود آمدن بیماری التهابی روده دخیل‌اند شناسایی شده بود، اما حالا بیش از ۲۵۰ تا از این متغیرها پیدا شده است.

بینوئسا گفت که با نگاه به بیماری‌های خودایمنی، برای مثال لوپوس، می‌توان دید که اشکال گوناگونی از این بیماری وجود دارد که ممکن است «مسیرهای ژنتیکی» متفاوتی آن‌ها را به وجود آورده باشد؛ این خود در پیدا کردن درمان درست برای بیمار مهم است.

او اضافه کرد پیدا کردن درمان درست و مطابق با شکلی از بیماری که شخص بدان مبتلاست، هدفی مهم در پژوهش‌های خودایمنی است. او گفت که بیماران باید بر حسب نوع بیماری خاصی که بدان مبتلایند دسته‌بندی شوند تا بتوانند با درمانی درست مورد معالجه قرار گیرند.

لی با اشاره به افزایش موارد ابتلا به بیماری‌های خودایمنی در سراسر جهان بر نیاز اضطراری به داروهای جدید تاکید کرد و گفت امروزه به این درمان‌ها بیش از هر زمان دیگر نیاز است. او توضیح داد در حال حاضر درمانی برای بیماری‌ها خودایمنی، که اغلب جوانان را درگیر می‌کند، وجود ندارد.

لی افزود که شمار روبه‌افزایش مبتلایان به بیماری‌های خودایمنی بدین معناست که این افراد نیاز به جراحی و یا تزریق‌های مدام در طول عمرشان دارند که این خود برای بیمار ناخوشایند و باری سنگین بر دوش نظام بهداشت و درمان است؛ در نتیجه کشف درمان‌های موثر و جدید لازم است.