هنگامیکه شواهد هولناک کشتار غیرنظامیان از شهر بوچا و مناطق دیگر در اوکراین منتشر شد، دولت روسیه روشی آشنا را در پیش گرفت: انکار. علاوه بر انکار، برخی از توضیحاتی که دولت روسیه در این زمینه ارائه کرد حتی متناقض بود.
تلویزیون دولتی روسیه در پاسخ به اتهام جنایت جنگی در بوچا همزمان هم ادعا میکرد که تصاویر غیرنظامیان کشته شده در بوچا صحنهسازی شده و هم اینکه خود اوکراینیها غیرنظامیان را کشتهاند. روزنامه بریتانیایی گاردین در مقالهای به روشهای همیشگی که دولت روسیه در انکار و تحریف اخبار به کار میگیرد، پرداخته است.
در سالهای اخیر، دولت روسیه در پاسخ به اتهامهای مطرح شده علیه خود در بمباران سوریه، سرنگونی هواپیمای مسافربری در شرق اوکراین، مسمومیتهای مکرر منتقدان خود و یا رفتارهای خشونتآمیز علیه غیرنظامیان چچنی در جنگ با این کشور، همواره یک شیوه همیشگی و آشنا در پیش گرفته است.
تانیا لوکشینا از دیدهبان حقوق بشر میگوید: «من فکر میکنم این (اتفاقات اوکراین) شبیه به گزارشهای تکاندهنده از حلب یا ادلب است به این معنی که رسانههای دولتی همیشه آماده هستند تا اتهامات جنایات جنگی را بهعنوان اخبار جعلی انکار کنند. تا همین اواخر، چند رسانه مستقل در کشور باقی مانده بود اما اکنون عملا هیچ رسانهای وجود ندارد.»
شیوه تهاجمی روسیه با «جعلی» خواندن اخبار مربوط به ارتکاب جنایت جنگی به یکی از اجزای اصلی جنگ تبلیغاتی روسیه در اوکراین تبدیل شده است.
یک روز پس از انتشار اخبار کشتار غیر نظامیان در بوچا، دولت روسیه اعلام کرد تحقیقاتی را درباره وقایع بوچا آغاز خواهد کرد؛ البته نه برای اتهامهای وارده شده بر روسیه در مورد جنایات جنگی و کشته شدن بیش از ۲۸۰ غیرنظامی، بلکه در مورد انتشار اخبار «جعلی» برای بدنام کردن ارتش روسیه.
سازمانهای وابسته به دولت و مجریان تلویزیون باید با انگشت اتهام را به سوی همه نشانه بگیرند به جز کرملین. انکار و تکذیب فوری و ارائه نظریههای جایگزین شبیه به روابط عمومی در شرایط بحران است و سرعت عمل و بیشرمی در این کار بیش از هر چیز ارزش دارد.
ایلیا شپلین، روزنامهنگار یک شبکه تلویزیونی ممنوعه که به طور گسترده از خبرگزاریهای روسیه و اطلاعات نادرست گزارش کرده، گفت: «رفتار دولت... در طول سالها تغییر کرده است. ده سال پیش راحتتر میشد درباره رویدادی مانند بوچا ساکت ماند و وانمود کرد که هیچ اتفاقی نیفتاده است و سپس به آرامی شروع به صحبت در مورد آن کرد.»
اما با وجود اینترنت و در دسترس بودن اخبار در کانالهای تلگرامی، تظاهر به اینکه هیچ اتفاقی نیفتاده سختتر شده است. در چنین شرایطی دولت روسیه فورا دست به کار شده و به سرعت آب را گل آلود میکند، حتی اگر نتیجه آن نامنسجم باشد.
ایلیا میگوید روش معمول دولت روسیه اینگونه است: «اکنون باید فورا دست به کار شوید و به همه بگویید همه چیز صحنهسازی شده و ساختگی است. و اگر هم اینها صحنهسازی نشده و ساختگی نیست ما در آن دست نداشتهایم.»
ایلیا در ادامه می گوید: «این دو ایده یکدیگر را نقض میکنند ... اما مهمترین چیز از نظر دولت روسیه این است که در همه تلاش خود را در همه جبههها بکنند به این امید که یکی از آنها مورد توجه مخاطب قرار بگیرد.»
این آن چیزی است که در تلویزیون روسیه میبینید
عصر یکشنبه، ولادیمیر سولوویف، مجری برجسته تلویزیون روسیه به میلیونها مخاطب گفت: «جنگ علیه ما وارد مرحله جدیدی شده است. آنها ما را با آنچه در یوگسلاوی اتفاق افتاد مقایسه میکنند و سناریویی مانند کشتار سربرنیتسا در بوسنی و هرزگوین برای ما میسازند. ما به زودی متهم به نسلکشی خواهیم شد.»
یکی دیگر از بحثهای داغ که مورد توجه یکی از کارکنان بیبیسی مانیتورینگ قرار گرفت این بود که ادعا میشود انتخاب شهر بوچا برای چنین داستانپردازیهایی به دلیل شباهت نام بوچا به واژه «بوچر» است که در انگلیسی به معنای قصاب است. چند روز پیش، یک مجری اشاره کرده بود، بایدن پوتین را «قصاب» خطاب کرده است.
در همین حال که این روایتها برای میلیونها نفر از مردم روسیه در تلویزیون پخش میشد، بازرسان دولتی هشدار میدادند که هر کس اطلاعات مستقلی درباره بوچا منتشر کند، ممکن است با ۱۵ سال زندان روبرو شود.
دادستان کل روسیه گفت: «دروغ پراکنی طرف اوکراینی یک اقدام تحریک آمیز دیگر، یک دروغ بدبینانه و با هدف بیاعتبار کردن ارتش روسیه در یک جنگ اطلاعاتی و تبلیغاتی از سوی غرب است. ایجاد و نشر اخبار نادرست تحت عنوان گزارشهای موثق شناسایی و مشخص میشوند و قطعا مورد ارزیابی کیفری مناسب قرار خواهند گرفت.»