سرنوشت غیرنظامیان بوچا تصادفا با حمله روسیه به اوکراین گره خورد. با عقبنشینی نیروهای روسیه از کییف، تصاویری دیده میشود که تکرار صحنههای جنایت نازیها در اوکراین در جنگ جهانی دوم است.
سیانان در گزارشی با شرح کشتار غیرنظامیان در بوچا ننوشت «آنچه در عکسها از بوچا دیده میشود بهایی است که اوکراینیها با خونشان برای عقده ولادیمیر پوتین از تحقیر روسیه در جنگ سرد پرداختهاند. تصاویرقتلعام غیرنظامیان همچنین نمودار آن است که سرعت واکنش جهان به جنایات علیه بشریت در اوکراین، به پای جنگ جانفرسا در میدان نبرد، نمیرسد.»
بهگزارش سیانان، با احساس انزجار جهانی از آنچه در بوچا روی داد، روسیه وارد مرحله جدیدی شده است؛ مقطعی که در آن باید پاسخگوی اقداماتش در اوکراین باشد.
بنا بر این گزارش، با احساس انزجار جهانی ازآنچه در بوچا روی داد، روسیه وارد مرحله جدیدی شده است؛ مقطعی که در آن باید پاسخگوی اقداماتش در اوکراین باشد.
اتحادیه اروپا و اوکراین تحقیقات جدیدی درباره قتلعام غیرنظامیان در بوچا آغاز کردهاند، جایی که از کشته پشته درست شده بود و اجساد در هر گوشه شهر پخش بود.
جو بایدن، رییسجمهور آمریکا خواستار اعمال تحریمهای بیشتر بر روسیه و برگزاری دادگاه جنایات جنگی برای ولادیمیر پوتین، رییسجمهور این کشور شده است.
اکنون مهم آن است که جهان نسبت به جنایات روسیه کرخت نشود و در برابر جنایات پوتین عقب ننشیند.
اما اینکه غرب بتواند در کوتاهمدت جلوی جنایات روسیه در اوکراین را بگیرد، نامحتمل است.
رهبر روسیه از تشخیص درست از نادرست عاجز است و با توجه به ابعاد جنایات رخداده تاکنون، از جمله حمله به مجتمعهای مسکونی، بیمارستانها و پناهگاهها، به نظر میرسد که پوتین مدتهاست از نقطه خویشتنداری گذر کرده است.
لحظه سررسیده برای تحریمهای جدید برای روسیه، زمانی بود که جهان شاهد صحنههای وحشتناک قتل غیرنظامیان در بوچا بود. به برخی شلیک شده بود و بعضی مانند اعدامیان به قتل رسیده بودند.
اوکراین هشدار داده است که آنچه در بوچا دیده میشود ممکن است مشت نمونه خروار باشد.
ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهور اوکراین گفت که در بسیاری روستاها در مناطق آزادشده کییف، چرنیهف و سومی، اشغالگران روس دست به اعمالی زدهاند که این مناطق ۸۰ سال پیش و در زمان اشغال اوکراین بهدست نازیها هم به خود ندیده بودند.
نمایش هولناک پوتین و محدودیت غرب
با توجه به موقعیت سیاسی پوتین، او از برچسب خوردن بهعنوان جنایتکار جنگی ابایی ندارد و احتمال حاضر شدن او در دادگاه جنایات جنگی، جز در صورت به وجود آمدن یک تغییر سیاسی عظیم در روسیه، بسیار ناچیز است.
حقیر انگاشتن مفهوم «جوابگو بودن» در چشم روسیه، زمانی بیشتر هویدا شد که این کشور ادعاهایی از این دست ارائه کرد که اجساد متلاشیشده که از زیرزمینهای بوچا بیرون کشیده میشود و تصاویر غیرنظامیانی که جوری به قتل رسیده بودند گویی اعدام شده باشند، چیزی جز صحنهسازی اوکراین نیست.
روسیه بزرگترین انبار کلاهک هستهای در جهان را دارد و پوتین میداند که غرب تمایلی به مداخله مستقیم در جنگ اوکراین ندارد و نمیخواهد با اعلام منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین برای نجات جان غیرنظامیان، خطر درگیری فاجعهبار با روسیه را به جان بخرد.
به نوشته سیانان «پوتین به این شکل درس تلاش برای دستیابی به سلاح هستهای به دیکتاتورها میدهد. شیوهای که غرب برای مداخله در کوزوو و لیبی برای نجات جان غیرنظامیان داشت، در اوکراین مجاز نیست و این بهدلیل زرادخانه قدرتمند روسیه و قدارهکشی پرهایوهویی است که پوتین که در ابتدای جنگ اوکراین به راه انداخت.»
هشتاد سال پس از حضور دیکتاتورهایی همچون آدولف هیتلر در آلمان و ژوزف استالین در جماهیر شوروی که در داخل و خارج کشورهایشان وحشت پراکندند، حالا نوبت پوتین است که در قرن بیستویکم نمایش هولناک تازهای ترتیب بدهد؛ نمایش دیکتاتوری که کسی جلودار او نیست.
پوتین ضدضربه
اینکه پوتین بهسادگی پذیرای تحریمهایی شده که همین حالا هم پا روی گلوی روسیه گذاشته است، به او نوعی مصونیت میبخشد. تحریم اقتصاد روسیه و الیگارشهای روس ممکن است در طولانیمدت روسیه را ناتوان کند. اما بهعنوان یک ابزار بازدارندگی موثر نبوده است.
رهبر روسیه همچنین میتواند با تلفات بالای سربازان ارتش خود، در برابر دفاع قهرمانانه نیروهای اوکراینی، کنار بیاید. تغییر راهبردی فعلی روسیه در دست کشیدن از کییف و تلاش برای محکم کردن جای پا در مناطق شرقی اوکراین، نشان میدهد که در طولانی مدت پوتین ناچار است پابهپای آنچه روی میدهد پیش برود.
برد و باخت پوتین
سیانان در تحلیل خود اشاره کرده که «اگر از بیرون به شکست روسیه در رسیدن به اهداف کلیدیاش در جنگ اوکراین نگاه کنیم، این جنگ برای روسیه فاجعهای نظامی، دیپلماتیک و اقتصادی است. با وجود این، اگر پوتین به هدفش برای نابودی حتیالامکان اوکراین برسد و یک رژه پیروزی برای رسانه دولتی روسیه راه بیندازد، پیروزی شریرانه داشته است.»
بنا بر این تحلیل «از بسیاری جهات، پوتین با غرب «بازی نامتقارنی»» به راه انداخته است. بازی که در آن تحریمها و اقدامات تنبیهی غرب بر مبنای دیدگاه منطقیتر درباره منافع روسیه و محدودیتهای کشورهای غربی برای مداخله در جنگ اوکراین، استوار است.»
کمکهای غرب به اوکراین میتواند مدت جنگ در این کشور و حمله به غیرنظامیان را طی هفتهها و ماههای آینده، کمتر کند. اما تا همینجا هم پوتین شهرها را محاصره کرده و بمباران میکند. بسیاری اوکراینیها از کشورشان آواره و به کشورهای غرب اروپا پناهنده شدهاند.
دادگاه نورنبرگی برای پوتین
همچنین لحظه یک سازوکار رسمی برای جوابگو کردن رهبران روسیه درباره جنایات جنگی در اوکراین فرا رسیده است. آرتنی یاتسنیوک، نخستوزیر سابق اوکراین، به سیانان گفت که حمله روسیه به اوکراین، بزرگترین فاجعه در اروپا از زمان جنگ جهانی دوم بدین سو و درخور فرآیندی برای برقراری عدالت در قدوقامت دادگاههای نورنبرگ است. دادگاههای نورنبرگ پس از جنگ جهانی دوم برای محاکمه نازیها در آلمان تشکیل شده بود.
اما ماهیت سیستم قضایی بینالمللی پساجنگ سرد، میتواند پایهگذاری نظامی که از مشروعیت جهانی بهره میبُرد را پیچیده کند. بهعنوان مثال، روسیه اطمینان حاصل خواهد کرد که هر اقدامی در جهت مداخله سازمان ملل و شورای امنیت آن را وتو کند. چین هم تلاش خواهد کرد تا هر گونه فشار برای جوابگوسازی روسیه را مختل کند. چین هنگامی که به سرکوب مسلمانهای اویغور منطقه سینکیانگ در این کشور اشاره میشود هم همین رویکرد را در پیش میگیرد. اقداماتی که آمریکا آن را نسلکشی خوانده است.
با این حال، دشواری در کشاندن پوتین به دادگاه جنایات جنگی بدین معنا نیست که مقامات پایینرتبهتر از او نمیتوانند وادار به پذیرفتن مسئولیت جنایاتشان در اوکراین شوند. دیوان کیفری بینالمللی، واقع در شهر لاهه هلند دادگاه غیابی برگزار نمیکند اما این نهاد همین حالا هم تحقیقاتش در اوکراین را آغاز کرده است. دادگاهی که اوکراین، گرچه عضو آن نیست، قضاوت آن را پذیرفته است.
در حال حاضر، فشار جانانه احتمالی به روسیه میتواند از سمت اروپا و یا اتحادیه اروپا باشد. امانوئل مکرون، رییسجمهور فرانسه خواستار آن شده است که اتحادیه اروپا صادرات ذغالسنگ و نفت روسیه را بهسرعت تحریم کند.
اما این که آیا باقی قدرتهای بزرگ اروپا، از جمله آلمان، با وجود کمبود انرژی در قاره سبز و بالا رفتن قیمت آن و تورمی که از افزایش بهای انرژی به وجود خواهد آمد، تا حد تحریم انرژی روسیه پیش بروند محل تردید است.
چنین اقدامی بیشک میتواند گام بلندی در جهت خالیتر کردن کیسه نهچندانپر روسیه برای جنگ در اوکراین باشد.
اما در کوتاهمدت، باید دو سوال از خود بپرسیم؛ یک اینکه آیا پوتین هرگز در برابر فشار آسیبپذیر خواهد بود؟ و دو اینکه تا آن زمان، چند غیرنظامی اوکراینی جانشان را از دست خواهند داد؟