در حالی که توجه جهان به جنگ اوکراین است، رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه میگوید در حال برنامهریزی برای انجام یک عملیات مهم نظامی به منظور عقب راندن جنگجویان کُرد سوریه و ایجاد یک منطقه حائل در این ناحیه است که آنکارا مدتهاست به دنبال ایجاد آن بوده است.
ساکنان شمال سوریه برای جنگی جدید آماده میشوند.
وضعیت در این منطقه پرتنش است و تقریبا روزی نیست که شلیک و آتبار بین جنگجویان کرد سوری که از حمایت آمریکا برخوردارند و نیروهای ترک و اپوزیسیون سوری مسلح تحت حمایت ترکیه، رد و بدل نشود.
تحلیلگران بر این باورند که اردوغان با چنین تهدیداتی دنبال آن است تا از جنگ در اوکراین به نفع خود استفاده کند و به اهدافش در کشور همسایه، سوریه، برسد.
ترکیه به عنوان کشور عضو ناتو، اخیرا به اهرم فشار احتمالی دیگری هم متوسل شده و میکوشد جلوی عضویت فنلاند و سوئد را در ناتو بگیرد.
اما ترتیب دادن حملهای بزرگ از سمت آنکارا خالی از خطرات احتمالی و پیچیدگی نیست و میتواند روابط ترکیه را با هر دو کشور آمریکا و روسیه دستخوش آشفتگی کند.
همچنین ممکن است موج جدیدی از آوارگی در مناطق جنگزدهای ایجاد کند که نیروهای داعش همچنان در آن مترصد فرصت هستند.
اهداف ترکیه
اردوغان اخیرا از طرح ترکیه برای از سر گرفتن اقدامات به منظور ایجاد یک منطقه حائل ۳۰ کیلومتری در مرز جنوبی با سوریه سخن گفت. او در سال ۲۰۱۹ به دنبال ایجاد چنین منطقهای بود اما عملیات نظامی برای تحقق آن ناکام ماند.
اردوغان در آن زمان تهدید کرده بود شبانه به نیروهای کرد سوریه شبیخون میزند و چنین عملیاتی را به سرانجام میرساند.
از سال ۲۰۱۶ بدین سو، ترکیه به قصد هدف قرار دادن شبهنظامیان کرد سوریه، یگانهای مدافع خلق موسوم به «یپگ»، سه عملیات مهم در سوریه به راه انداخته است. ترکیه یپگ را سازمانی تروریستی و ادامهدهنده راه حزب کارگران کردستان یا «پکک» میداند که دهههاست با داشتن مواضع ضددولتی، علیه آنکارا شورش میکنند. با وجود این، یپگ، ستون نیروها به رهبری آمریکا در جنگ علیه شبهنظامیان داعش و متحد آزمونپسداده و درجه یک آمریکا در سوریه است.
ترکیه طی سه عملیات پیشین نظامی در سوریه، قسمت بزرگی از خاک این کشور، از جمله شهرهای عفرین، تل ابیض و جرابلس را تحت کنترل گرفته است و بنا بر اعلام مقامات این کشور، قصد دارد هزاران واحد مسکونی در این مناطق بنا کند تا از «بازگشت داوطلبانه» یک میلیون مهاجر سوری به کشورشان اطمینان حاصل کند.
در حال حاضر ۳/۷ میلیون مهاجر سوری در ترکیه سکونت دارند.
بنا بر اظهارات اخیر اردوغان، نیروهای ترکیه در پی به دست گرفتن کنترل مناطقی جدید از جمله شهرهای تل رفعت و منبیجاند.
آنکارا اعلام کرد که جنگجویان کرد سوری از تل رفعت به عنوان پایگاه برای حمله به مناطقی که جنگجویان اپوزیسیون تحت حمایت ترکیه در آن حضور دارند، استفاده میکنند.
همچنین گزارشهایی از اینکه ارتش ترکیه ممکن است وارد شهر مرزی و استراتژیک کوبانی شود وجود دارد؛ جایی که ارتش آمریکا و نیروهای کرد نخستین بار در سال ۲۰۱۵ در آن برای شکست داعش متحد شدند.
کوبانی شهری نمادین برای کردها برای نمایش اقتدار در آن قسمت خاص از سوریه است.
چرا ترکیه این زمان را برای تهدید به حمله انتخاب کرده است؟
تحلیلگران میگویند اردوغان احتمالا چندین وضعیت فعلی، هم در سطح بینالمللی و هم در داخل را در تلاقی با هم میبیند و چنین ترکیبی، زمان خوبی برای عملیات ترکیه در سوریه فراهم آورده است. روسها مشغول جنگ با اوکراین هستند و آمریکاییها هم نیاز دارند اردوغان نظر خود را درباره انسداد روند عضویت سوئد و فنلاند در ناتو تغییر دهد.
آرون استاین، سرپرست تحقیقاتی در مؤسسه پژوهش سیاست خارجه فیلادلفیا میگوید ترکها وضعیت حاضر را فرصتی برای تلاش به منظور گرفتن امتیاز از غرب میبینند.
حمله آنکارا به سوریه همچنین میتواند در حالی که اقتصاد ترکیه تضعیف و نرخ تورم در این کشور به ۷۳/۵ درصد رسیده است، رأیدهندگان ملیگرای ترک را به جنبش درآورد.
انتخابات ریاستجمهوری و پارلمانی ترکیه سال ۲۰۲۳، سال آینده میلادی، برگزار میشود و حملات سابق این کشور به سوریه برای بیرون راندن یپگ، موجب افزایش حمایت از اردوغان در دور پیشین انتخابات شده بود.
تا بدین لحظه، نشانی از بسیجی که حاکی از حمله ناگهانی ترکیه باشد مشاهده نشده است؛ اگرچه ارتش این کشور میتواند به سرعت به حالت آمادهباش درآید.
جنگجویان کرد سوری هم میگویند تهدید اخیر ترکیه را جدی گرفتهاند و برای حمله احتمالی ترکیه آماده میشوند.
کردهای سوریه هشدار دادهاند یورش ترکیه، بر جنگ دامنهدار آنان با نیروهای داعش و توانایی برای حفاظت از زندانها در شمال سوریه تأثیر خواهد گذاشت.
هزاران تندرو که بسیاری از آنان شهروندان خارجیاند، از زمان شکست «قلمرویی» سه سال پیش داعش، در شمال ترکیه در حبس هستند.
مثلث ترکیه، روسیه و ایالات متحده
یک عملیات نظامی در مقیاس گسترده با احتمال خطر زیادی همراه است و ممکن است خشم آمریکا و روسیه را برانگیزد که در شمال سوریه حضور نظامی دارند.
ترکیه و روسیه مدافع طرفین رقیب در درگیری ۱۱ ساله در خاک سوریهاند اما در شمال این کشور همکاری نزدیکی دارند.
بر اساس اظهارات فعالان اپوزیسیون سوری، روسیه اخیرا به پایگاهی در نزدیکی مرز با ترکیه، جت جنگی و هلیکوپتر آتشبار فرستاده است.
نقش مسکو به عنوان نزدیکترین متحد دمشق در برگرداندن ورق به نفع بشار اسد، رییس جمهوری سوریه در جنگ داخلی در این کشور آشکار بوده و جنگجویان اپوزیسیون سوری را به بخشی محصور در شمال غرب و حوزه نفوذ ترکیه رانده است.
با تمرکز کرملین بر تجاوز نظامی به اوکراین، احتمال اینکه ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه بخواهد بر سر تکهای از خاک سوریه در مرز جنوبی ترکیه جلودار اردوغان شود، چندان محتمل نیست.
واشینگتن اما مخالفت آمریکا با یورش نظامی ترکیه به خاک سوریه را به روشنی اعلام کرده و گفته است چنین اقدامی پیروزیهایی را که در مبارزه با داعش به سختی به دست آمده است، در معرض خطر از دست رفتن قرار میدهد.
آرون استاین، محقق و تحلیلگر، تأکید میکند که عملیات نظامی ترکیه در سوریه پیچیده خواهد بود چرا که روسیه در تل رفعت و کوبانی، هر دو کانون احتمالی درگیری، حضور خواهد داشت.
حالا سوال این است که اردوغان تا چه اندازه آماده حمله به سوریه و به ویژه منطقه کوبانی است و مسکو و واشینگتن تا کجا چالشی بر سر راه آنکارا نخواهند بود.
استاین در پاسخ به این سوال که اردوغان چقدر میتواند خطر کند، میگوید شواهد حاکی از آن است که اردوغان فردی است که بسیار خطر میکند.