وبسایت «کودا»: حدود یک ماه پیش بود که سمانه سوادی، فعال حقوق زنان مقیم بریتانیا، پس از انتشار پستی روی صفحه اینستاگرامش درباره افسردگی پس از زایمان، با افزایش شمار درخواست دنبالکنندگان روبهرو شد.
سوادی که اغلب موضوعات و پستهای فمینیستی و مرتبط با جنسیت در صفحه اینستاگرامش منتشر میکند، از این استقبال خوشحال شد اما پس از نگاه انداختن دقیق به صفحههایی که برای دنبال کردن او درخواست فرستاده بودند، دریافت که بسیاری از آنها «بات» هستند؛ صفحاتی که اسامی مستعار داشتند، تازه ایجاد شده بودند و پستی هم نداشتند. خیلی زود شمار درخواستها به ۱۰۰ مورد در یک دقیقه رسید.
سوادی این درخواستها را «پایانناپذیر» توصیف کرد. او برای مدت کوتاهی صفحهاش را خصوصی کرد اما در عین حال نمیخواست سرازیر شدن سیل این دنبالکنندگان جدید، او را بازدارد از اینکه روی اینستاگرام حرف خودش را بزند. او خیلی زود بار دیگر صفحهاش را عمومی کرد و پس از این اقدام، باز خیلی سریع با انبوه پیامهای آزاردهنده و دنبالکنندگان جدید روبهرو شد.
اما این فقط حساب سمانه سوادی نبود که درگیر چنین مشکلی شد. صفحه دیگر کاربران ایرانی بر روی اینستاگرام که بر مطالب فمینیستی متمرکز بود هم حوالی همان تاریخ، با مشکل مشابه روانه شدن سیل درخواست دنبال کردن و پیام دادن مداوم مواجه شد.
به نظر میرسید باتها اغلب نه تنها حسابهای برجسته فمینیستی را هدف قرار داده بودند بلکه دنبالکنندگان موضوعات اینچنینی که این صفحهها را دنبال میکنند یا مطالبشان را پست یا همخوان میکنند هم از حملهشان بینصیب نگذاشته بودند.
شقایق نوروزی، بازیگر و فمینیست، چنین حملاتی را به منظور در هم شکستن شبکه پیوستگی فمینیستها خواند. نوروزی که از چهرههای برجسته «من هم» بر روی شبکههای اجتماعی است، این حملات سایبری را «بسیار ترسناک» توصیف کرد.
به گفته گروهی از فمینیستها، چنین حملاتی آنان را به شدت آسیبپذیر و مجبور به خصوصی کردن حسابهایشان کرده است و بر روی شبکه آنان که با همخوان کردن پستهای یکدیگر و فراخواندن دنبالکنندگانشان به درگیر شدن در گفتوگوها، فعالیت میکردند، تأثیر گذاشته و حالا به نظر میرسد هر کدام از آنها در انزوا به سر میبرد و بهصورت انفرادی در حال فعالیت هستند.
به گزارش وبسایت کوریوم، هدف از این حملات مشخص نیست اما چنین حملاتی پیش از این هم ثبت نشده است. این دست حملات سایبری احتمالا به قصد مرعوب کردن صاحبان حسابهای فمینیستی انجام شده و میخواهد به آنها پیامی بدهد مبنی بر اینکه تحت نظرند.
از پیامدهای احتمالی چنین حملاتی، مسدود شدن حساب فرد است چرا که اینستاگرام ممکن است صفحاتی که شمار بالایی دنبالکنندگان قلابی دارند، ببندد.
به گفته فعالان فمینیستی، این حملات سایبری، جامعهای را که به آن تعلق دارند نشانه گرفتهاند. حملاتی که آینده، کار و گروههای افراد را تهدید میکند و خود عاملی است برای بلاتکلیفی، ترس و اضطراب.
این حملهها همچنین همزمان با ناآرامیهای اخیر، اعتراضات به گران شدن مواد غذایی و فرو ریختن ساختمان متروپل آبادان آغاز شد. اعتراضاتی که شعارها در آن به سرعت سیاسی شد و مردم خواستار کنارهگیری علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی شدند. تظاهراتی که خامنهای تقصیر آن را به گردن «دشمنان» انداخت و به مداخلهشان «از طریق اینترنت» نسبت داد.
زنانی که در حمله به جنش «من هم» بر روی اینستاگرام هدف قرار گرفتهاند، رابطه مشخصی میبینند بین حکومت و آنچه بر آنها بر روی اینستاگرام رفته است.
شقایق نوروزی در این باره گفت: «چه کسی پول چنین حملاتی را دارد؟»
او گفت بیش از ۳۰ صفحه درخواست از دنبالکنندگان تقلبی دارد و هر ساعت، بیش از ۱۰۰ دنبالکننده به شمار «فالوئر»هایش اضافه میشود.
به گزارش کوریوم، هزاران دلار برای حمله ارتش سایبری که پیام درخواست دنبال کردن صفحه میفرستند، خرج شده است. سرنخ جستوجوی کوریوم اما در کمال تعجب به دنیای «بازاریابی رسانههای اجتماعی» موسوم به «اسامام» رسید؛ جایی که فالوئر، پسندیده شدن، میزان دیده شدن و همخوان شدن پستها -به منظور افزایش محبوبیت حسابها در رسانههای اجتماعی از جمله اینستاگرام، فیسبوک، یوتیوب و لینکدین- در آن فروخته میشود.
اینکه اسامام پشت حملات سایبری به جنبش زنان بوده، چیزی است که احتمالا فروشندگان چنین خدمات مشکلداری متوجه آن نبودهاند.
پیشتر نتایج یک گزارش شورای آتلانتیک نشان داده بود نهادهای اطلاعاتی حکومت جمهوری اسلامی، طی سالهای اخیر برای خاموش کردن صدای معترضان از ارتش «ترول» تحت حمایت دولت استفاده کردهاند. سوادی و نوروزی گفتند که هدایت اینگونه حملات سایبری و حمایت از آن، اغلب با سپاه پاسداران مرتبط است.
به گزارش کودا، سیل پیامها و درخواستهای دنبال کردن، حساب کاربری حدود ۳۰ فمینیست ایرانی، از جمله سوادی و نوروزی را درنوردیده و آنان را واداشته است در نامهای سرگشاده به «مِتا»، از این شرکت بخواهند اقدامات قاطعانهتری برای حفاظت از فعالان در فضای مجازی انجام دهد و کارزارهای «بات» را نیز در هم بشکند.
سخنگوی متا چندی بعد با فرستادن نامهای به وبسایت کودا درباره نامه سرگشاده فعالان زن ایرانی گفت که تیم متا در حال بررسی ادعاهای مطرح شده در این نامه است و با هر حسابی که قوانین متا را زیر پا بگذارد، برخورد خواهد کرد.
البته با بالا گرفتن اعتراضات در ایران، حسابهای فمینیستی تنها حسابهایی نیستند که از اینستاگرام میخواهند از آزادی بیان آنها بر روی این پلتفرم محافظت کند. ایرانیان داخل و خارج کشور، همزمان با ناآرامیها با جهش شمار پستهایی که بر روی اینستاگرام پاک میشود روبهرویند؛ پستهای مرتبط با تظاهرات و یادبود قربانیان هواپیمای اوکراینی از این جمله این پستهاست.
گرچه مشکل اصلی گروههایی که مطالبی در مخالفت با دولت ایران پست میکنند اقدامات جمهوری اسلامی است اما ناتوانی متا در مدیریت نارضایتی این کاربران درباره اینکه چه چیزی باید و نباید بر روی این پلتفرم گفته شود هم این افراد را در بلاتکلیفی نگه میدارد.
ایران اینترنشنال نیز با مشکلاتی مشابه مواجه شده و پیشتر از پاک شدن شماری از ویدیوهای پستشده این شبکه که حمله به معترضان در ایران با اشکآور را نشان میداد، خبر داده بود.
در پی وقوع چنین مشکلاتی، سازمانهای حقوق بشری همچون «آرتیکل ۱۹» و مرکز حقوقبشر در ایران، توصیههایی برای متا واینستاگرام منتشر کردند و از این شرکت خواستند درک بهتری از پیچیدگی محتواهای به زبان فارسی داشته باشد و از حق آزادی بیان برای کاربران اینستاگرام پاسداری کند.
مهسا علیمردانی، پژوهشگر، در مقالهای که اخیرا در وبسایت «اسلیت» منتشر شده، بر این نکته تأکید کرد که برخی کاربران اینستاگرام در ایران به خودسانسوری روی آوردهاند و این خودسانسوری در حالی است که اینستاگرام برای بیان آرای عمومی، از هر پلتفرم دیگری در ایران بیشتر استفاده میشود.
وجه مشترک حملات سایبری چه بود؟
تحلیل دنبالکنندگان حسابهای اینستاگرامی برخی صفحات فمینیستی ایرانی نشان میدهد به مدت چند هفته، روزانه حدود سه هزار درخواست دنبال کردن فرستاده میشده است و این شمار ثابت روزانه دنبالکنندگان جدید، خود نشانه آن است که از یک سرویس خودکار برای ایجاد چنین فالوئرهایی استفاده شده است.
هر کدام از این دنبالکنندگان که تازه در اواخر آوریل ۲۰۲۲، کمتر از دو ماه پیش، عضو اینستاگرام شده بودند، تنها یکیدو پست داشتند اما حدود دو هزار حساب اینستاگرامی را دنبال کرده بودند. بسیاری از حسابها نامهای هندی یا پاکستانی با اسامی با ریشه نامعلوم داشتند که اسامی گاهی تنها ترکیب چند حرف به هم پیوسته و بیمعنا بود.
وبسایت کوریوم مشخصه خیل فرستندگان درخواست برای دنبال کردن صفحات فمینیستی ایرانی بر روی اینستاگرام را داشتن «بایو» انگلیسی، ۹۵ درصد با فعالیت محدود یا هیچ فعالیتی، دارای اسامی هندی و پاکستانی یا داشتن اسامی مرکب از حروف صامت و اعداد، توصیف کرد.
آیا این حملهها همچنان ادامه پیدا خواهند کرد؟