خیزش انقلابی ایرانیان علیه جمهوری اسلامی همچنان تازهنفس است و تنها به هدف روبهرو، انقلاب، خیره شده است. معترضان از جمهوری اسلامی، اصلاحات و هر چه متعلق به آن است گذر کردهاند و این عبور، در شعارها و مبارزه آنان کاملا آشکار است.
در این میان، هر از گاهی بحثهایی درباره احتمال احیا یا عدم احیای برجام مطرح میشود که برای شهروندان معترض، دیگر قابل اعتنا نیست.
نظرات کاربران رسانههای اجتماعی هم نشان میدهد در حالی که از احتمال دستیابی جمهوری اسلامی به بمب اتم نگرانیهایی وجود دارد اما به نظر کاربران، جهان به هر صورت نباید به جمهوری اسلامی هیچ امتیاز و مشروعیتی از طریق مذاکره و گفتوگو درباره هیچ چیز بدهد.
معترضان قاطعانه خواهان آن هستند که جهان با جمهوری اسلامی هیچگونه مماشاتی نکند.
شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز پنجشنبه ۲۶ آبان ماه، قطعنامهای مبنی بر لزوم همکاری فوری تهران با آژانس صادر کرد.
در واکنش، محمد اسلامی، رییس سازمان انرژی اتمی، موافقت جمهوری اسلامی با سفر رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به ایران را مربوط به زمانی خواند که این آژانس هنوز به سیاست فشار متوسل نشده بود.
کاربران شبکههای اجتماعی اخیرا به حرفهای گروسی مبنی بر پافشاری او برای رساندن برجام به جایی، واکنش نشان داده و آن را نوعی مشروعیت بخشیدن به رژیمی سرکوبگر و «کودککش» توصیف کرده و تاکید کرده بودند هر گونه مذاکره با ایران به بقای حکومت کمک میکند.
در این باره تحلیلی در وبسایت فارین پالیسی منتشر شده است که در ادامه میخوانید.
دستیابی به نسخه بازبینی شده برجام در ماه مارس و ماه اوت ممکن به نظر میرسید؛ اما حالا کمتر کسی فکر میکند به نجات آن امیدی باشد. به باور کارشناسان، برجام در بهترین حالت در کماست و شاید حتی مرده باشد.
با وجود چندین دور مذاکرات در وین از سال ۲۰۲۱ و چندین پیشرفت قابل ملاحظه در گفتوگوها، دولت آمریکا و جمهوری اسلامی از احیای این توافقنامه بازماندهاند. قراردادی که حامیانش، آن را برای امنیت منطقه و بازداشتن رژیم ایران از تولید بمب اتمی، ضروری میدانستند.
کارشناسی در حوزه برجام، بر این باور است که گرچه برجام در کماست اما نمرده چون اگر مرده باشد لااقل یکی از طرفین باید مرگ آن را اعلام کند و اعلام چنین چیزی از سمت هر کدام از طرفین، اقرار به شکست سیاست خارجی است.
فرزین ندیمی، تحلیلگر موسسه واشینگتن اما باور دارد برجام اساسا مرده است.
حال سوال این است که اگر برجام مرده باشد، چه اتفاقی میافتد؟
ممکن است جمهوری اسلامی همین حالا هم در آستانه تولید بمب باشد و بتواند به زودی سلاحی هستهای تولید کند. منطقه هم ممکن است وارد رقابت تسلیحاتی شود، جنگ جاسوسی خطرناکی بین ایران و اسرائیل در بگیرد و حتی به برخورد نظامی این دو کشور بکشد و پای آمریکا را هم به آن باز کند.
یک دیپلمات اروپایی که خواست نامش افشا نشود، در گفتوگو با فارین پالیسی گفت که ایران یا همین حالا در شرف ساخت سلاح هستهای است یا اگر برجام احیا نشود، آماده است که سریع بمب هستهای بسازد.
او گفت که فکر میکند آمریکا در نهایت مداخله نظامی خواهد کرد تا ایران را از تولید بمب اتمی باز دارد.
جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا هم پیشتر گفته بود ایالات متحده آماده است تا به عنوان «چاره نهایی» بر جمهوری اسلامی فشار بیاورد اما برخی کارشناسان بر این باورند که دولت بایدن به جای دنبال کردن دور دیگری از فشار حداکثری یا جنگ تمامعیار، در پیش گرفتن یک راهحل دیپلماتیک «خلاقانه» را ترجیح میدهد: سیاست مهار.
سیاستی که در آن غرب حد و حدود فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی را به آن دیکته کند و در کنار آن مذاکراتی هم با جمهوری اسلامی پیش ببرد.
پیشتر، گروه بینالمللی بحران، پیشنهاد داده بود که آمریکا در عوض کاهش غلظت ۶۰ درصدی ذخیره اورانیوم کنونی جمهوری اسلامی، قسمتی از اموال بلوکه شده جمهوری اسلامی در خارج از ایران را آزاد کند.
بیاعتمادی عمیقی که گفتوگوهای وین را فلج کرده بود اما احتمالا بر هر توافق آتی هم سایه خواهد انداخت.
کارشناسان بر این باورند که راه آمدن هر دو طرف برای احیای برجام و آن همه زحمتی که صرف آن شده، همچنان برای احیای آن کافی نبوده است.
یکی از مشکلات رسیدن به توافق، سه سایت هستهای اعلام نشده از سوی جمهوری اسلامی است اما کارشناسان و دیپلماتهایی که فارین پالیسی با آنها گفتوگو کرده، باور دارند که جمهوری اسلامی هرگز اطلاعاتی درباره آنها نخواهد داد چون این گونه با دست خود، خود را متهم میکند.
جمهوری اسلامی همچنین خواستههایی در مذاکرات برجام داشته که به توافق هستهای بیربط است و یکی از آنها، درخواست خارج کردن سپاه پاسداران از لیست گروههای تروریستی بوده است.
از دلایل اخیر دیگر برای بیمیل شدن آمریکا و اروپا به احیای برجام، یکی هم پهپاد فرستادن جمهوری اسلامی به روسیه برای کمک به این کشور در جنگ اوکراین است و دیگری، اعتراضات مردمی در داخل ایران که با حملات مرگبار نیروهای سرکوب و لباس شخصیهای جمهوری اسلامی روبهرو شده است.
مذاکرات احیای برجام با ارزیابی دوباره جمهوری اسلامی و آمریکا درباره جایگاهشان در این توافق به بنبست رسیده است.
جمهوری اسلامی فکر میکند به دلیل جنگ اوکراین و جهش در قیمت نفت، دست بالا را در مذاکرات دارد و غرب درمانده است تا جمهوری اسلامی را به بازار جهانی نفت برگرداند و بابت آن امتیاز خواهد داد اما ایالات متحده هم حالا دست نگه داشته تا ببیند نتیجه اعتراضات در ایران به کجا میرسد.
آمریکا و شرکای این کشور باور دارند در مذاکرات احیای برجام با جمهوری اسلامی، بهترین پیشنهادهایشان را رو کردهاند.
پیتر استانو، سخنگوی امور خارجه اتحادیه اروپا، به فارین پالیسی گفت به نظر میآید کشورها برای رسیدگی به توافق هر راهی را رفتهاند و متن نهایی که نظر همه طرفین را در بر گرفته باشد هم آماده است و این متن دیگر قابل مذاکره نیست.
در گیر و دار برای احیای برجام اما جمهوری اسلامی همچنان اورانیوم غنیسازی میکند و جلوی نظارت آژانس را هم گرفته است.
به عقیده استانو، زمان در حال از دست رفتن است و وقت آن رسیده که «تصمیمی سیاسی» درباره برجام گرفته شود.