جمعی از زنان زندانی سیاسی از جمله عالیه مطلبزاده، صبا کردافشاری، فریبا اسدی، پرستو معینی، زهرا صفایی، گلاره عباسی و شهره حسینی، پس از آزادی در شامگاه چهارشنبه ۱۹ بهمن، مقابل زندان اوین فریاد «زن، زندگی، آزادی» سر دادند.
واشینگتن پست در گزارشی به رنج روحی معترضان پس از آزادی از زندانهای جمهوری اسلامی پرداخته است.
داستان یک مهندس ۳۵ ساله
ساکن شمال ایران است و خودش را برای حمله مامورانی که میدانست سراغش خواهند آمد، آماده کرده بود.
پاییز بود که به بهانه پستی که در حساب اینستاگرامیاش گذاشته بودند، سراغش آمدند؛ یکی از پستهایش نشان میداد در اعتراضات ضدحکومتی شرکت کرده و به همین ترتیب، او هم یکی از هزاران ایرانی شد که در ماههای اخیر روانه زندانهای جمهوری اسلامی شدهاند.
با گذشت پنج ماه از آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی» مقاومت مردم ایران همچنان برجاست و این در حالی است که بار سنگین جسمی و روانی بازداشتهای گسترده بر دوش معترضان سنگینی میکند.
طبق مصاحبه واشینگتن پست با هفت ایرانی که اخیرا از زندان آزاد شدهاند، پنج فرد ساکن ایران و گروههای حقوق بشری، وکیلان و پزشکان ایرانی، مقامهای جمهوری اسلامی، خانواده برخی زندانیان را ترسانده و مجبور به سکوت کردهاند.
در وضعیت فعلی، هزاران ایرانی مقاومت در برابر رژیم را به جان میخرند و از زندان سر در میآورند. تجربهای که اگرچه تلخ است اما به آموزشی برای جنبشی بدون مرکزیت تبدیل شده است.
به باور مهندس ۳۵ ساله، ترس مردم از زندان و شکنجه با بازداشت بسیاری از افراد جوان، رنگ میبازد و زندانی پس از آزادی میداند چیزی نیست که در حبس تاب نیاورده باشد. پس هیچ چیز او را از دستیابی به اهدافش بازنمیدارد.
این فرد و بسیاری زندانیان دیگر، سابقه فعالیت سیاسی و بازداشت نداشتهاند.
این مرد از طریق یک اپ پیامرسانی امن و در بحبوحه قطع اینترنت در ایران، داستانش را برای واشینگتن پست تعریف کرده است.
روایت او با دیگر گزارشهای رسانهها و گروههای حقوقبشری همخوانی دارد.
این مهندس در انتظار برگزاری دادگاهش با وثیقه آزاد شده اما از هنگامی که به خانه برگشته، آرامش از او رویگردان شده است. از رفتن به اعتراضات دست کشیده چون از آنچه در دوران حبس بر سر عزیزانش آمده، نگران بوده و دلشوره داشته (دارد) که با دستگیری دوباره او برای آنها چه پیش خواهد آمد.
پس از آزادی، او همچنان به علت ابتلا به بیماریای شبیه به آنفلوانزا در زندان، ضعیف بوده و باید خودش را از وابستگی به داروی مرموزی هم که در زندان به او خورانده بودند، رها میکرده.
طبق روایت این مرد، مسوولان زندان در چای و آبمیوه چیزی میریختهاند که طعم عجیبی داشته؛ او را وادار میکردهاند چای و آبمیوه را یک ساعت پیش از بازجویی بنوشد. او حین بازجویی گیج و خسته بوده است.
او که خاطرات آنچه خودش و بقیه در زندان متحمل شدهاند همچنان آزارش میدهد، گفته است که به آنها میگفتند :«شما حرامزادهها زیادی لوس شدهاید.»
آنان را تهدید به شکنجه جنسی میکردهاند تا معترضان «یاد بگیرند چطور رفتار کنند».
موج بازداشت
شمار دقیق بازداشتشدگان اعتراضات در ایران مشخص نیست. گروههای حقوق بشری میگویند حتی مشخص نیست با «فرمان عفو» علی خامنهای هم چند نفر آزاد شدهاند (میشوند).
شیوا نظرآهاری، فعال مدنی که چندین سال پیش ایران را ترک کرده، از شکنجه جسمی، جسمی، روانی و شرایط بسیار سخت زندانیان گفته و این که این افراد با رنج روانی بسیار عمیقی دست و پنجه نرم خواهند کرد.
تجربههای افراد از زندان متفاوت است اما ترس از خشونت به هر حال با آنها خواهد ماند.
مردی دیگر به واشینگتن پست گفته است کتک و شکنجه در طول بازداشت مرتب اتفاق میافتاده. در طول دو ماه بازداشت در سلول انفرادی، به او دارویی برای درمان زخمهایی که در حین دستگیری برداشته، ندادهاند.
مهندس ۳۵ ساله هم گرچه مورد آزار جسمی قرار نگرفته اما از نظر روانی آسیب دیده چون او را مدام به صدمه رساندن به دوستان و خانوادهاش تهدید میکردهاند.
تماس این مرد در زندان با دنیای بیرون قطع بوده و چنین تهدیدهایی او را تا سر حد مرگ نگران میکرده است.
دست یاری از آن سوی میلهها
در نخستین روزهای اعتراضات علیه جمهوری اسلامی، پزشکان و وکیلان داخل و خارج ایران، شبکههایی پنهانی برای کمک به جنبش مردم در ایران تشکیل دادند.
آرش و کامیار علایی، دو برادر پزشک ساکن لسآنجلس که سابقه به زندان افتادن در جمهوری اسلامی را دارند هم گروهی تشکیل دادند تا معترضانی را که به دارو و درمان دسترسی ندارند، درمان کنند.
در یکی از پیامهایی که کامیار علایی با واشینگتن پست همخوان کرده، مرد ۲۵ ساله متاهلی پس از آزادی از زندان دچار افسردگی شده و خانواده او با توجه به انتشار گزارشهایی درباره اقدام به خودکشی و مرگ برخی افراد پس از شکنجه، نگران او بودهاند.
موسی برزین، حقوقدان ساکن آنکارا، ترکیه، که به بازداشتشدگان اعتراضات مشاوره حقوقی میدهد هم گفته بسیاری از مواردی که او با آنها روبهرو شده، افرادی جوانتر از ۲۵ سال بودهاند که برای نخستین بار در اعتراضات دستگیر شدهاند و درد روحی و روانی آنها پس از آزادی، بسیار زیاد بوده است.
برزین از مورد مردی گفته که خواهرزاده/برادرزاده ۲۳ ساله او پس از آزادی از زندان دچار افکار خودکشی شده چون نیروهای سرکوب از او خواسته بودند پس از آزادی خبرچین آنان باشد.
در موردی دیگر، مادر زنی ۳۰ ساله در تهران فهمیده که نیروهای سرکوب دخترش را پس از بازداشت، مدام به تجاوز تهدید کردهاند و زن پس از آزادی، نگران بوده و هست که سراغ او بیایند.
این زن ۳۰ ساله پس از دستگیری در اعتراضات، یک شب را در بازداشتگاه گذرانده.
مرد ۳۹ سالهای هم از تهران به واشینگتن پست گفته که در زندان، ماموران مدام تهدید میکردهاند پس از آزادی دوباره سر وقت آنها میآیند.
او گفته که همیشه هراس دارد تحت نظر باشد چرا که در بازداشت تماموقت تحت نظر بوده است.
به گفته کامیار علایی، افرادی با او تماس گرفتهاند تا درباره زخمهای درمان نشده و شرایطی که در زندان شلوغ و کثیف با آن روبهرو شده بودند، بپرسند. بعضی هم از علایم خستگی شدید پس از تزریق داروهایی به آنها بهرغم میلشان، حرف زدهاند.
زنی گفته که به زور چیزی با سرنگ به او تزریق شده.
همچنین دو زندانی آزاد شده که واشینگتن پست با آنها گفتوگو کرده، گفتهاند که به آنها قرصها و مایعاتی خورانده شده و برخی اوقات پیش از بازجویی، برای آرام کردن معترضان «بیقرار» به آنها چیزی تزریق میشده است.
به گفته علایی، آنانی که از زندان آزاد میشوند راه امنی برای انجام آزمایش خون و ادرار ندارند.
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر ایران که روند دادن مواد اعتیادآور و آرامبخش به معترضان محبوس در زندانهای جمهوری اسلامی را از حدود یک دهه پیش مورد بررسی قرار داده، گفته است این مساله به رویهای معمول در زندانهای جمهوری اسلامی تبدیل شده.
در سر رژیم چه میگذرد؟
به نظر میرسد به باور جمهوری اسلامی، سرکوب مداوم معترضان، روحیه و مقاومت مردمی را در هم خواهد شکست.
یک فعال سیاسی ۴۰ ساله که حدود دو ماه پیش و پس از گذراندن ۶۱ روز حبس آزاد شده، به واشینگتن پست گفته است از حمایت از معترضان بر روی رسانههای اجتماعی دست کشیده، چون باید به فکر خانوادهاش باشد.
او گفته که در وضعیت فعلی احتمال فعالیت کردن برای او وجود ندارد.
یک فارغالتحصیل ۳۰ ساله رشته حقوق در تهران هم که ۲۶ روز را در زندان گذرانده و شاهد بازداشت و اعدام بوده، گفته است که حبس، بسیاری افراد، به ویژه آنانی را که تجربه چندانی در فعالیت سیاسی نداشتهاند، به انزوا کشانده است.
البته این به خلوت رانده شدن برای همه معترضان رخ نداده است و برخی برای ادامه فعالیتهایشان شک به دل راه نمیدهند.
این فارغالتحصیل حقوق هم گفته است به رغم بازداشت و سرکوب گسترده، اعتراضات و مبارزه به شیوههای گوناگون ادامه دارد.
مردی دیگر، حدودا ۳۰ ساله که از سه ماه پیش به خاطر پستهای اینستاگرامش و بهائی بودنش در بازداشت بوده، گفته است از حبس دوباره ترس به دل راه نمیدهد.
یکی از اعضای خانواده او در گفتوگو با واشینگتن پست گفته که این مرد که نانآور خانواده بوده، افسرده و «مقروض» از زندان به خانه بازگشته اما بار دیگر توانش را به دست آورده است.
خانواده این مرد گفتهاند که او گفته بدترین چیزی که میتوانسته رخ دهد، برای او اتفاق افتاده و همین است که بازداشتشدگان به قهرمان تبدیل شدهاند.
ربین رحمانی، مسوول شبکه حقوق بشر کردستان هم گفته است بر خلاف اعتراضات قبلی، این بار شمار قابل توجهی از معترضان که با به قید وثیقه آزاد شدهاند، دوباره به اعتراضات بازگشتهاند.
او گفته است آن ترسی که نهادهای سرکوب کوشیدهاند تا با بازداشت گسترده و صدور احکام سنگین و شلیک و شکنجه در دل مردم بیندازند، مقهور امید برای ایجاد تغییر اساسی در ایران شده است.