نشریه پولیتیکو در آستانه انتخابات ریاستجمهوری در ترکیه به توصیف حال و هوای سیاسی در این کشور پرداخته است. به نظر میرسد رجب طیب اردوغان، صاحب طولانیترین مدت تصدی مقام ریاستجمهوری در ترکیه، برای رسیدن دوباره به این جایگاه، رقابت سختی پیش رو دارد.
به باور حزب جمهوری خلق ترکیه، حزب اصلی مخالف در این کشور، دوران رهبری اردوغان به سر رسیده است.
رفتن احتمالی اردوغان برای غرب خبر خوبی است چون غرب هم از دست این رهبر اسلامگرای پوپولیست که دنبال دردسر میگردد، خسته شده. فقط طی چند ماه گذشته ترکیه بیسروصدا و با دور زدن تحریمها با روسیه تجارت کرده، پیوستن سوئد به ناتو را وتو کرده و یونان را حریف طلبیده و برای این کشور شاخ و شانه نظامی کشیده است.
با وقوع بدترین زلزله ترکیه طی تقریبا یک قرن اخیر (که جان دستکم ۴۸ هزار تن را گرفت) و سالها بیکفایتی در مدیریت امور اقتصادی، به نظر میرسد تغییرات در سیاست ترکیه در راه است.
اردوغان، رهبر حزب حاکم عدالت و توسعه، دو دور در رقابتهای ریاستجمهوری برده، از سه رفراندوم اصلاح قانون اساسی جان به در برده و پیروز پنج انتخابات پارلمانی شده است اما حالا ورق برگشته و حتی حامیان او میدانند پس از دو دهه، قدرت اردوغان رو به افول است.
با این که اردوغان پیروز انتخابات ۲۰۱۸ بود اما برد بارز حزب جمهوری خلق در انتخابات مهم شهرداری در شهر بزرگ آنکارا، پایتخت و در استانبول و ازمیر در سال ۲۰۱۹، خود گویای آن بود که محبوبیت او رو به کاهش است.
گرچه به نظرسنجیها در ترکیه اعتماد چندانی نیست اما طبق نظرسنجیهای اخیر، حزب جمهوری خلق در محبوبیت از حزب عدالت و توسعه، بیش از ۱۰ امتیاز پیشتر است.
به نظر مخالفان اردوغان، انتخابات پیشرو در ترکیه همچنین آخرین فرصت برای نجات دموکراسی در این کشور است: مخالفان اردوغان بیمناک هستند که او درست پس از ۱۰۰ سال از بنای جمهوری سکولار به دست مصطفی کمال آتاتورک، ترکیه را به سمتوسویی مذهبی و محافظهکارتر ببرد.
اما حزب حاکم عدالت و توسعه ادعا کرده پیروزی اردوغان در خدمت ملت است و صرف رفاه و پروژههای ساختوساز خواهد شد و همین وعده و وعیدهاست که برای او حامیانی دست و پا کرده است.
ساز و کار انتخابات
گذشته از شوک زلزله اخیر ترکیه که ابعاد مصیبتبار آن تن میلیونها شهروند را لرزانده و مزید بر علت نارضایتی از اردوغان شده، ترکیه پیشتر هم با مشکلات اقتصادی مانند تورم گسترده و رکود بیسابقه در تجارت روبهرو بود.
اردوغان هم که به نظر میرسد سررشتهای از اقتصاد ندارد با کاهش نرخ بهره، آتشبیار معرکه افزایش قیمتها شده است.
اپوزیسیون متفرق ترکیه اما سرانجام بر سر یک نامزد انتخاباتی، کمال قلیچدار اوغلو، متفق شده است. قلیچدار اوغلو صاحب طولانیترین مدت رهبری حزب جمهوری خلق ترکیه است که حزبی سکولار است. دیگر این که حزب دموکراتیک خلق ترکیه، طرفدار کردها، هم اعلام کرده در حمایت از قلیچدار اوغلو، نامزدی به میدان رقابت با اردوغان نمیفرستد.
با وجود این که اپوزیسیون ترکیه وضعیت را خوب در اختیار گرفته است اما نظرسنجیهای حامیان اردوغان از داستان دیگری حکایت میکند: بنا بر گزارش حزب حاکم، هنگامی که از مردم درباره برنده انتخابات پرسیده میشود، اردوغان بیش از ۵۰ درصد شانس پیروزی دارد.
مساله دیگر برگزاری انتخابات در مناطق زلزلهزده است که با توجه به این که در فاصلهای اندک پس از وقوع زلزله برگزار میشود، نیازمند فرمان اضطراری از سمت اردوغان است و همین، چالش لجستیکی عظیم و تهدیدی برای برگزاری انتخاباتی شفاف و عادلانه در ترکیه است.
وضعیت اسفبار مناطق زلزلهزده و سرگردانی مردم آن مناطق که کی و کجا باید پای صندوق رای بروند و به چه کسی رای بدهند هم احتمالا برای اردوغان نفع دارد.
بنا بر تخمین مخالفان اردوغان، حزب او میتواند پنج درصد آرا را به نفع او دستکاری کند و در شرایط فعلی و وقوع زلزله این وضعیت محتملتر است؛ اگرچه حزب حاکم همواره ایندست حدس و گمانها را رد کرده است.
یک پژوهشگر سیاسی که خواست نام او افشا نشود، در گفتوگو با پولیتیکو، صیانت آرا را مساله اصلی انتخابات در ترکیه دانست.
او گفت که قلیچدار اوغلو تنها با اردوغان در رقابت نیست بلکه در برابر نیروهای امنیتی، قوه قضاییه و دم و دستگاه او قرار گرفته است.
بازیگر منطقهای
وضعیت رقابت در انتخابات روشن است: اردوغان خواهد گفت کشور را از مصیبت (زلزله) عبور داده و مخالفان او هم او را مسبب تمامی کموکاستیهای فعلی در ترکیه خواهند دانست.
در صورت پیروزی اردوغان، وضعیت ترکیه، دستکم برای چندین سال پس از برد او، روشن است: زلزله و بازسازی مناطق زلزلهزده سر خط اخبار خواهد بود و مخالفان او هم همچنان او را به تنگ کردن فضای مباحثه سیاسی متهم خواهند کرد.
برای جهان، مساله انتخابات ترکیه معطوف به سیاست خارجی این کشور خواهد بود. جنگ اوکراین همچنان باعث تمرکز بر نقش استراتژیک ترکیه، بهویژه در میانجیگری آنکارا بین کییف و مسکو خواهد شد.
البته ترکیه در طی سالهای گذشته به نقش خود به عنوان یک بازیگر مستقل در منطقه باور داشته و بر آن تاکید کرده است.
حزب حاکم تاکید کرده فارغ از نتیجه انتخابات ریاستجمهوری آتی، ترکیه به نقش خود به عنوان یک بازیگر مستقل منطقه و تصمیمگیرنده ادامه خواهد داد که بیشتر آن «میراث اردوغان» خواهد بود.
در حالی که اردوغان برای انتخابات ریاستجمهوری در ترکیه آماده میشود، به همان اندازه که او وضعیت کشور را دگرگون کرده، حدس و گمان درباره دست و پا زدن او برای بقا وجود دارد.
سکه به بالا پرتاب شده و همه منتظرند ببیند شیر میآید یا خط. جدال، جدال سختی است و گرچه مهارتهای سیاسی اردوغان طی دو دهه گذشته آزموده و نخنما شده، دستکم حزب عدالت و توسعه هنوز به پیروزی او ایمان دارد.