حکومت جمهوری اسلامی در روز دوشنبه ۱۵ خرداد (پنجم ژوئن)، موضوع سخنرانیهای زیادی در کنفرانس سالانه جروزالم پست در نیویورک بود. این کنفرانس به نگرانی اسرائیل درباره پیشبرد برنامه هستهای جمهوری اسلامی و نگرانی از مذاکرات واشینگتن و تهران پرداخت.
در این کنفرانس، دولت جو بایدن کوشید تا پیام اطمینانبخشی به یهودیان و مخاطبان حامی اسرائیل بدهد و سخنرانی تندوتیزی درباره جمهوری اسلامی ایراد کرد.
دانا استرول، معاون وزارت دفاع آمریکا در امور خاورمیانه هم گفت که آمریکا اطمینان حاصل میکند در صورت نیاز به گزینه نظامی (در مقابل جمهوری اسلامی)، گزینهای بهروز و قابل اتکا داشته باشد.
این سخنگو افزود که دولت بایدن راه حل دیپلماتیک را ترجیح میدهد اما این راه حل (دیپلماتیک) باید به پشتوانه اراده و ظرفیت برای استفاده از زور، در صورت نیاز به آن، باشد.
ساعاتی پیش از ایراد این سخنرانی، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز گفت: «همانطور که رییسجمهوری ایالات متحده بهکرات مشخص کرده، "تمامی گزینهها روی میز است" تا اطمینان حاصل شود که ایران به سلاح هستهای دست پیدا نمیکند.»
اما وزارت خارجه آمریکا در صفحه توییتر این وزارتخانه، بر بخش دیگری از سخنرانی بلینکن تاکید کرد: «ما همچنان باور داریم دیپلماسی بهترین راه برای بازداشتن موثر، پایدار و قابل اتکای جمهوری اسلامی به منظور جلوگیری از دستیابی آن به سلاح هستهای است.»
پشت پرده چیست؟
با وجود تمام داد سخن دادنهای دولت بایدن درباره گزینه نظامی، به نظر میرسد داستان چیز دیگری است.
به نوشته جروزالم پست، ایالات متحده در حال حاضر و پس از اینکه دو طرف از توافق بر سر بازگشت به موافقتنامه برجام پیشین بازماندند، در حال مذاکره با ایران است تا به توافق هستهای موقتی دست یابد.
این توافق موقت به نقل از منبعی دیپلماتیک در اسرائیل (طی دو هفته گذشته) و همچنین گیلاد اردان، سفیر اسرائیل در سازمان ملل متحد، برنامه هستهای جمهوری اسلامی را متوقف میکند اما با اورانیوم غنیسازیشده یا تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی کاری ندارد و با چنین توافقی، سود اقتصادی هم نصیب جمهوری اسلامی میشود.
به نقل از این منابع اسرائیلی، هدف دولت بایدن از این توافق موقت، جمع شدن خاطرش از سمت جمهوری اسلامی، تا برگزاری انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در نوامبر سال ۲۰۲۴ است.
اردان با ذکر این نکته که این راه و رسم بازدارندگی ایران نیست، گفت تصور همیشه بر این بوده که یک تهدید نظامی قابل اتکا، راه بازدارندگی رژیمی بیرحم و قانونشکن مثل جمهوری اسلامی است.
خبر توافق هستهای موقت، به هر حال برای اسرائیل خبر بدی است چون با چنین توافقی جمهوری اسلامی همچنان در آستانه تامین سلاح هستهای باقی میماند و میتواند وقتی مهلت چنین توافقی به سر میرسد، کار را از همان جایی که زمین مانده بود، از سر بگیرد.
اما زمان برای این تصمیم دولت بایدن از خود تصمیم هم بدتر است چون در اکتبر ۲۰۲۳ و طبق یکی از بندهای برجام، یک سری دیگر از تحریمها علیه جمهوری اسلامی برداشته میشود.
بنا بر آن بند، یکی از این تحریمها، محدودیت توسعه موشکهای بالیستیک قادر به حمل سلاح هستهای و ممنوعیت واردات و صادرات موشک، از جمله موشک و پهپاد دوربرد با برد ۳۰۰ کیلومتر یا بیشتر است.
در همان بازه اتحادیه اروپا هم باید تحریمهای باقیمانده بر برنامه هستهای ایران را بردارد.
تنها «اسنپبک» است که میتواند جلوی چنین بندی را بگیرد؛ یعنی اگر ایران مفاد توافق هستهای را نقض کند، هر یک از طرفین برجام میتواند تمامی تحریمهای اعمالشده بر جمهوری اسلامی پیش از دستیابی به برجام را بازگراند.
جمهوری اسلامی اکنون با فرستادن پهپاد به روسیه برای استفاده این کشور در جنگ اوکراین، قطعا مفاد برجام را نقض کرده است.
البته که جمهوری اسلامی در گذشته محدودیتها و ممنوعیتهای مرتبط با ساخت موشک بالیستیک را هم نقض کرده اما وقتی ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ کوشید به «اسنپبک» تحریمها متوسل شود، باقی طرفین برجام استدلال کردند چنین چیزی ممکن نیست چون آمریکاست که از برجام خارج شده.
حالا که جمهوری اسلامی به غنیسازی و انبار اورانیوم، بسیار فراتر از محدودیتهای برجام ادامه میدهد، ظاهرا همچنان راهی برای بازگرداندن تحریمها نیست.
اما با قرار گرفتن تهران در کنار مسکو و در برابر کییف، اروپا به موضع اسرائیل در برابر جمهوری اسلامی نزدیک شده و این خود فرصتی برای فرانسه یا بریتانیا به نظر میرسد تا «اسنپبک» را در شورای امنیت سازمان ملل فعال کنند. منتها اگر آمریکا به توافقی موقت با جمهوری اسلامی دست یابد، شانس اتفاق افتادن چنین اتفاقی بسیار کم خواهد شد.
گیلاد اردان گفت تنها تحریمهایی که از آنها سخن گفته میشود تحریمهایی هستند که به سلاح فرستادن جمهوری اسلامی به روسیه برای کشتن شهروندان اوکراینی مربوط میشوند و او نمیبیند هیچ تحریمی که درباره آنها حرف زده شود، به برنامه هستهای جمهوری اسلامی مرتبط باشد.
از زمان انتخاب جو بایدن به عنوان رییسجمهوری آمریکا، دولتهای اسرائیل که بر سر کار آمدهاند منتظر شنیدن این هستند که آیا گزینه نظامیای که بتوان روی آن حساب کرد در برابر جمهوری اسلامی وجود دارد یا نه؟
اگرچه نظر این دولتها در حرف تامین شده اما در عمل، سخنان تند و تیز دولت بایدن علیه جمهوری اسلامی پوششی برای مذاکرات پشت پرده با حکومت ایران است که در تضاد با درخواست اسرائیل برای مقابله با تهدید کنندگی هستهای تهران قرار دارد.