تعداد زیادی از زنان اوکراینی برای خدمت به عنوان نیروهای رزمی علیه تهاجم نظامی روسیه ثبتنام کردند. بیبیسی با چهار نفر از پنج هزار سرباز زن خط مقدم گفتوگو کرده که هم با دشمن و هم با نگرشهای جنسیتی در صفوف خود میجنگند.
۱۸ ماه از تهاجم روسیه به اوکراین میگذرد. بر اساس گزارشها، ۶۰ هزار زن در این مدت در نیروهای مسلح اوکراین در حال خدمت بودهاند.
وزارت دفاع اوکراین به سرویس جهانی بیبیسی گفت که بیش از ۴۲ هزار نفر از این عده، در مواضع نظامی فعالت میکنند؛ از جمله پنج هزار سرباز زن که در خط مقدم حضور دارند.
این وزارتخانه افزود که بر اساس قانون اوکراین، هیچ زنی خلاف میل خود به خدمت سربازی نمیرود؛ هر چند نقشهای رزمی خاصی وجود دارند که برخی معتقدند زنان آنها را بهتر انجام میدهند.
آندریانا آرختا؛ مردهای که به خط مقدم بازگشت
زنی باریک و چشم آبی، با موهای قهوهای در حال تمرین در باشگاه است. زنی که بر اساس گفتههای رسانههای روسیه، اکنون باید مرده باشد.
«آندریانا آرختا»، گروهبان یگان ویژه نیروهای مسلح اوکراین است که بیبیسی او را در یک مرکز توانبخشی پس از مجروح شدن بر اثر انفجار مین در منطقه خرسون در ماه دسامبر پیدا کرده است؛ در حالی که مشغول آماده شدن برای بازگشت به خط مقدم بوده.
پیش از این اما رسانههای روسیه در گزارشهای ویدیویی متعددی «مرگ» این زن را با اعلام جزییاتش، جشن گرفته بودند.
آندریانا میگوید: «روسها شایعاتی منتشر کردند که دست و پای من قطع شده و به دست آنها کشته شدهام. آنها در تبلیغات حرفهای هستند.»
این گزارشها شامل توصیفهای ترسناکی مانند «جلاد» و «نازی حذف شده» است.
آنها بدون ارائه هیچ مدرکی، او را به وحشیگری و سادیسم متهم کردند و این اخبار، اندکی پس از آزادسازی خرسون به دست ارتش اوکراین پخش شد.
آندریا میگوید: «اینها خندهدار است. من زنده هستم و از کشورم محافظت خواهم کرد.»
اوگنیا امرالد؛ از جواهرسازی تا رسیدن به نقطه بیبازگشت
«اوگنیا امرالد» که تا همین اواخر در خط مقدم حاضر بود، از ماجراهای خود در جنگ چنین روایت میکند: «پیش فرمانده رفتم و از او پرسیدم انجام چه کاری برای من بهترین است؟»
فرمانده پاسخ داد: «تو یک تکتیرانداز خواهی شد.»
اوگنیا که اکنون یک نوزاد سه ماهه نیز دارد، قبل از جنگ در کار تولید جواهرات بود.
او میگوید که تکتیراندازهای زن از زمان جنگ جهانی دوم معروف بودهاند و اضافه میکند که دلیل بسیار خوبی برای این شهرت وجود دارد: «شاید یک مرد در شلیک تردید کند اما یک زن هرگز این کار را نخواهد کرد.»
اوگنیا در حالی که دختر سه ماههاش را در آغوش میگیرد، میگوید: «شاید به همین دلیل است که زنان زایمان میکنند نه مردان.»
این زن ۳۱ ساله پس از حمله روسیه به کریمه، آموزشهای نظامی را گذرانده بوده اما در سال ۲۰۲۲ و پس از حمله همهجانبه روسیه به ارتش پیوسته است.
او از تجربه کارآفرینی خود برای ایجاد یک کانال قوی در رسانههای اجتماعی استفاده کرده تا به بالا بردن شهرت سربازان زن اوکراینی کمک کند.
رسانههای روسی درباره اوگنیا هم مانند آندریانا، صدها گزارش ساخته و از نقشآفرینی او در خط مقدم بهعنوان یک تکتیرانداز زن با صفاتی چون «قاتل» و «نازی» یاد کردهاند.
اوگنیا میگوید که کار به عنوان یک تکتیرانداز، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی بسیار سخت است چون شما میتوانید ببینید چه اتفاقی دارد میافتد: «میتوانید ضربه زدن به یک هدف را ببینید و این یک جهنم شخصی برای هر کسی است که به عنوان یک تکتیرانداز آن را تجربه میکند.»
اوگنیا و سایر زنان مبارز در خط مقدم که بیبیسی با آنها صحبت کرده است نمیتوانند تعداد مواردی را که هدف قرار دادهاند فاش کنند.
اوگنیا احساسات شدید خود را به یاد میآورد، زمانی که فهمید احتمالا مجبور خواهد شد کسانی را بکشد : «به مدت ۳۰ ثانیه تمام بدنم میلرزید و نمیتوانستم جلوی آن را بگیرم. فهمیدن اینکه اکنون کاری را انجام خواهی داد که نقطهای بیبازگشت است، وحشتناک بود. اما جنگ را ما آغاز نکردیم. آنها به سرزمین ما حمله کردند.»
جنگ در جنگ
میزان حضور زنان در ارتش اوکراین از زمان اولین حمله روسیه در سال ۲۰۱۴ افزایش یافت و در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۵ درصد رسید.
در حالی که بسیاری از نیروهای زن در نقشهای نظامی علیه روسیه مشغول به خدمت هستند، جنگ دیگری نیز علیه نگرشهای جنسیتی درون صفوف آنها وجود دارد.
اوگنیا میگوید قبل از اینکه مهارت و اعتماد به نفس خود را بهعنوان تکتیرانداز خط مقدم نشان دهم، تبعیض جنسیتی را تجربه کرده است: «وقتی تازه به نیروهای ویژه ملحق شده بودم، یکی از رزمندهها به سمت من آمد و گفت دختر، اینجا چه کار میکنی؟ برو بروش (سوپ سنتی اوکراینی) بپز!»
او یادآوری کرد: «در آن لحظه آنقدر احساس ناراحتی کردم که گفتم داری شوخی میکنی؟ من میتوانم در آشپزخانه باشم اما میتوانم تو را هم ناکاوت کنم.»
یک اوگنیای دیگر، بهنام «اوگنیا ولیکا» از موسسه خیریه زنان مسلح که به سربازان زن اوکراینی کمک میکند نیز میگوید: «در جامعه این عقیده قوی وجود دارد که دختران برای یافتن شوهر به ارتش میروند.»
او میگوید که برخی از زنان مواردی از آزار فیزیکی را نیز به او گزارش دادهاند: «ما نمیتوانیم ابعاد مشکل را تخمین بزنیم زیرا همه سربازان زن تمایل ندارند در این مورد صحبت کنند.»
«هانا مالیار»، معاون وزیر دفاع اوکراین به بیبیسی جهانی گفته است این موارد تنها «چند مورد» هستند در میان «صدها هزار» نیرویی که بسیج شدهاند.
اما زنان در ارتش اوکراین، لباس فرم متناسب با جنسیت ندارند. آنها از لباسهای نامناسب مردانه از جمله لباس زیر مردانه و کفشها و جلیقههای ضد گلوله بزرگ استفاده میکنند.
معاون وزیر دفاع میگوید که لباس فرم او برای یک مرد طراحی شده است و او که «قد کوتاهی» دارد مجبور شده لباس فرمش را متناسب با اندام خود تغییر دهد.
مالیار اضافه میکند که لباس تشریفاتی زنان در ارتش، شامل کفشهای پاشنهدار است.
در سال ۲۰۲۱، ارتش اوکراین تصاویری از سربازان زن در حال تمرین برای رژه با کفشهای پاشنهدار منتشر کرد که باعث خشم عمومی شد.
در حال حاضر اگر زنان در ارتش بخواهند لباس فرم زنانه بپوشند، یا باید به صورت آنلاین آن را بخرند یا به کمک خیریهها تکیه کنند. به همین دلیل است که «آندریانا آرختا» که قبلا مشاور سازمان ملل در مورد برابری جنسیتی در وزارت امور کهنه سربازان اوکراین بود، یک موسسه خیریه به نام وترانکا (جنبش زنان کهنه سرباز اوکراین) تاسیس کرده است.
این موسسه برای حقوق برابر میان پرسنل نظامی زن و اصلاح قوانین ارتش اوکراین به منظور منطبق کردن آن با قوانین ناتو، مبارزه میکند.
معاون وزیر دفاع اوکراین میگوید که دولت در این زمینه پیشرفت کرده است و لباس فرم مخصوصی برای زنان ساخته که آزمایش شده و در آینده نزدیک وارد تولید انبوه خواهد شد؛ اگرچه او نمیتواند زمانی برای شروع این کار مشخص کند.
اما تکتیرانداز، اوگنیا امرالد معتقد است که با وجود چنین مسائلی، «جنگ جنسیت ندارد»: «وقتی یک موشک به خانهای اصابت میکند، مهم نیست که زن، مرد یا کودک باشید؛ همه میمیرند. در خط مقدم هم همین طور است. اگر میتوانید موثر باشید و یک زن هستید، چرا از کشور و مردمتان دفاع نمیکنید؟»
ایرینا و آندریانا؛ جنگ برای تضمین آیندهای صلحآمیز
در منطقه دونباس شرقی، یک نیروی تکتیرانداز به نام «ایرینا» درگیر ضد حمله است و بیبیسی در خلال لحظهای آرامش در میدان جنگ، با او ارتباط کوتاهی برقرار کرده است.
ایرینا را میتوان نمونهای از اصلاحاتی دانست که بسیاری از زنان رزمنده برای آن تلاش کردهاند زیرا او بهعنوان یک فرمانده زن، یک واحد کاملا مردانه را هدایت میکند.
ایرینا میگوید: «تصویر یک تکتیرانداز در فیلمها، عاشقانه و زیباست اما در واقعیت، کار سختی است.»
او توضیح میدهد که چگونه تکتیراندازها تا شش ساعت روی زمین میخوابند تا یک گلوله شلیک کنند و میافزاید: «این کار مثل بازی با مرگ است.»
اما هزاران زنی که در حال خدمت در ارتش اوکراین هستند، شغل و همچنین خانوادههای خود را پشت سر گذاشتهاند.
آندریانا آرختا نیز شغل خود را به عنوان مشاور سازمان ملل در مورد برابری جنسیتی در وزارت امور کهنه سربازان اوکراین ترک کرده تا پس از حمله روسیه، به ارتش اوکراین بپیوندد.
این زن ۳۵ ساله میگوید: «آنها بهترین سالهای زندگی من را گرفتند»
او با فکر کردن به دوران قبل از جنگ میافزاید: «من میتوانستم سفر کنم و خوشحال باشم، در کارم پیشرفت کنم و رویایی داشته باشم.»
آندریانا، مادر یک پسر دبستانی است و با گریه میگوید که بیش از هفت ماه است پسرش را ندیده. همانطور که عکسهای او را در گوشی خود نشان میدهد، لبخندی روی صورتش ظاهر میشود که جای اشکهایش را میگیرد.
او با امید به تضمین آیندهای صلحآمیز برای پسرش در کشور مادری، نیرو میگیرد؛ آیندهای که در آن فرزندش مجبور نیست مانند والدینش با «جنگیدن» زندگی خود را به خطر بیندازد.
آندریانا برخلاف اوگنیا امرالد که پس از تهاجم روسیه در سال گذشته به ارتش ملحق شد، تجربه نظامی قبلی دارد.
او زمانیکه روسیه برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ کریمه را اشغال و سپس به دونباس حمله کرد، شغل خود را به عنوان مدیر یک برند ترک کرد و به همراه هزاران اوکراینی دیگر به یکی از اولین گردانهای داوطلب پیوست.
گردان آیدار، جایی که آندریانا در آن خدمت میکرد، از سوی سازمان عفو بینالملل و کرملین به نقض حقوق بشر متهم شد اما ارتش اوکراین به بیبیسی گفت که هیچ مدرک قابل توجهی در حمایت از چنین ادعاهایی ارائه نشده است.
عفو بینالملل همچنین از مقامات اوکراینی خواست تا گردانهای داوطلب را تحت روند موثر فرماندهی و کنترل قرار دهند که آنها نیز چنین کردند.
علیرغم اینکه آندریانا (به گفته خودش) هرگز هیچگونه رفتار نادرستی نداشته و هشت سال پیش از آیدار خارج شده است، رسانههای روسی بدون ارائه هیچ مدرکی مدام او را «سادیست» میخوانند.
آندریانا به دلیل خدماتش یک مدال «شجاعت» و یک مدال «قهرمان مردمی» دریافت کرده است.
او به بیبیسی میگوید که دیگر بخشی از آیدار نیست و خود را موظف دانسته تا در سال ۲۰۲۲ دوباره به ارتش (در خط مقدم) بپیوندد زیرا تجربه جنگی او به شدت مورد نیاز بوده است.
در حالی که وزارت دفاع اوکراین گفت نمیتواند تعداد تلفات جنگی را به دلیل حساسیتشان در زمان جنگ ارائه دهد، بیبیسی اطلاعاتی به دست آورده است که نشان میدهد ۹۳ زن نظامی اوکراینی از زمان تهاجم اخیر روسیه در جنگ کشته شدهاند.
دادههای سازمان خیریه زنان مسلح نیز نشان میدهد بیش از ۵۰۰ زن در این مدت مجروح شدهاند.
دفترچه تلفن آندریانا اما به لیستی از کشتهشدگان تبدیل شده است: «من بیش از ۱۰۰ دوست خود را از دست دادم. حتی نمیدانم چند شماره تلفن دیگر را باید حذف کنم.»
آندریانا در حالی که به تمرینات توانیابی خود باز گشته است، میگوید بهایی که تاکنون پرداخت شده، بسیار زیاد است و برای همین نمیتواند مبارزه را رها کند.