پلیس و کارکنان زندان وندزورث در تلاش برای کشف این مساله هستند که چگونه دانیل عابد خلیفه، سرباز سابق بریتانیا و مظنون به جاسوسی برای جمهوری اسلامی، موفق به فرار از زندان و ناپدیدسازی خود در ساعات شلوغ صبحگاهی لندن شده است.

این فرار به سادگی روی داد و جلوگیری از آن نیز به سادگی امکان‌پذیر بود. ساعت ۷:۳۲ صبح روز چهارشنبه ۱۵ شهریور یک ون تحویل غذا از دروازه ویکتوریایی زندان وندزورث خارج و همراه با آن، یک زندانی بدون دردسر موفق به فرار شد.

روزنامه گاردین در گزارشی تفصیلی به ماجرای سه روزه و پر سر و صدای فرار تا دستگیری دانیل عابد خلیفه پرداخته است.

این زندانی چگونه فرار کرد؟

دانیل عابد خلیفه، سرباز سابق ۲۱ ساله و مظنون به ترور و جاسوسی، با بستن خود به زیر ون حمل غذا، توانست از دید ماموران امنیت مخفی بماند و به راحتی از زندان خارج شود.

طی پنج سال گذشته او هفتمین فرد زندانی است که موفق به فرار از زندان‌های انگلیس و ولز شده است.

خلیفه در زندان موقعیت مناسبی به دست آورد؛ او در غذاخوری زندان مشغول به کار شده بود. موقعیتی که برای کسی با اتهام او، نیاز به اعتماد از سوی مسوولان زندان دارد.

غذاخوری وندزورث مکانی است که در آن به طور معمول برای بیش از ۱۵۰۰ زندانی و کارمند زندان جنوبی لندن که در سال ۱۸۵۱ میلادی ساخته شده، غذا از خارج از ساختمان تحویل گرفته می‌شود.

پلیس چه زمانی از فرار زندانی مطلع شد؟

تا ساعت ۸:۱۵ صبح چهارشنبه، هیچ تماسی از زندان با پلیس گرفته نشد. به همین دلیل ون تحویل غذا بدون توقف، حدود سه مایل را در ساعات شلوغ صبح به مسیر خود ادامه داد تا زمانی که به نزدیکی خیابان ریچموند شمالی رسید؛ محلی که تا رسیدن به آن خلیفه ناپدید شده بود.

اگرچه خلیفه برای مردم خطرناک توصیف نشده بود، اما دومینیک مرفی، فرمانده بخش ضد تروریسم پلیس متروپلیتن، تاکید کرد که او در بریتانیا آموزش نظامی دیده است و همین امر ممکن است به تمایل او برای این فرار مخاطره‌آمیز کمک کرده باشد.

خلیفه از ابتدای سال جاری میلادی در زندان وندزورث، با درجه امنیت متوسط رده B، بازداشت شده بود.

در ادامه رسیدگی به پرونده‌اش، خلیفه به سه جرم مربوط به جاسوسی و تروریسم متهم شد و قرار بود جلسه دادگاهش در تاریخ ۲۲ آبان سال جاری در دادگاه وولویچ برگزار شود.

اتهام‌های خلیفه

تصاویر منتشر شده از خلیفه در روز پنج‌شنبه ۱۶ شهریور مربوط به یک سرباز جوان، لاغر و خندان در سال ۱۳۹۸ است که برای نخستین بار آموزش نظامی دید و به رویال سیگنالز پیوست.

اما در دی ۱۴۰۱ همه چیز برای او تغییر کرد. اولین اتهام خلیفه ساخت یک بمب جعلی ساده بود.

سرویس دادستانی سلطنتی در پیگرد قانونی اولیه، مشخص کرد که او در پادگان خود در استفورد به وسیله «سه قوطی و مقداری سیم» این بمب را ساخته است.

اتهام دوم خلیفه این بود که در مرداد سال ۱۴۰۰ و در حین خدمت، اطلاعات پرسنلی اعضای نیروهای مسلح را از سیستم اطلاعاتی وزارت دفاع، به دست آورده است؛ اطلاعاتی که می‌توانست در خدمت یک حمله تروریستی قرار بگیرد.

در نهایت، او متهم به نقض قانون اسرار رسمی در طول بیش از سه سال یعنی بین اردیبهشت ۱۳۹۸ تا دی ۱۴۰۰ از طریق جمع‌آوری یا اشتراک‌‌گذاری اسناد و اطلاعاتی شد که می‌‌توانست به صورتمستقیم یا غیرمستقیم، برای دشمن مفید باشد.

ارتباط خلیفه با جمهوری اسلامی

احتمال می‌رود خلیفه این اطلاعات را در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار داده است؛ کشوری که از روسیه در جنگ با اوکراین حمایت می‌کند و غالبا دشمن بریتانیا محسوب می‌شود.

سوال اینجا است که خلیفه چگونه توانست از زندان خارج شود؟ رفت و آمد ون‌های تحویل غذا به زندان روند جدیدی ندارد و همه آن‌ها هنگام ورود و خروج مورد بررسی‌های امنیتی قرار می‌گیرند. ماموران زندان باید به راحتی هنگام بررسی زیر ون به وسیله آینه‌های مخصوص زندان متوجه او می‌شدند، اما با این حال او موفق شده از این نقاط امنیتی عبور کند.

مشکلات زندان وندزورث

بازرسان زندان معتقدند که در این مورد، مسوولان زندان وندزورث بیشترین تقصیر را دارند.

چارلی تیلور، رییس بازرسی زندان‌‌ها گفت: «مساله‌‌ای که ما به ‌ویژه نگران آن هستیم این است که تعداد زندانیان در وندزورث نسبت به تعداد کارکنان، بسیار زیاد است».

او همچنین به یافته‌های بازرسی خود از این زندان که دو سال پیش، در شهریور ۱۴۰۰ انجام شد، اشاره کرد.

در این گزارش، وندزورث به‌عنوان یک زندان «فرسوده، شلوغ، آلوده به حیوانات موذی» توصیف شد که به سختی قادر به مقابله با مشکلات خود است.

در نتیجه این بازرسی بارها درباره تاثیر کمبود تعداد کارکنان هشدار داده شد. همچنین در این گزارش روحیه کارکنان زندان با اشاره به «تعداد بالای درخواست مرخصی به علت بیماری» پایین توصیف شده بود.

در خاتمه، بازرسان گفتند: «کمبود کارکنان، زندان را از داشتن یک سیستم نگهبانی مناسب و قابل پیش‌بینی باز می‌دارد و بیش از ۳۰ درصد از افسران زندان یا غایب هستند یا قادر به انجام کامل وظایف خود نیستند.» حدود یک چهارم کارکنان هم کمتر از یک سال در زندان کار کرده‌اند و بیش از یک‌دهم آن‌ها در همان زمان استعفا دادند.

اما مشخص نیست که آیا وضعیت زندان، تفاوتی در فرار خلیفه ایجاد کرده است یا خیر؟

الکس چاک، وزیر دادگستری بریتانیا با توجه به حملات حزب کارگر به بحران کارکنان، روز پنج‌شنبه ۱۶ شهریور خطاب به نمایندگان مجلس گفت که «تمام نقاط امنیتی زندان مامور داشتند».

زیرا او ترجیح می‌دهد به جای کمبود منابع، به نقص استانداردها اشاره کند. اما جز آن، تصمیم‌های نادرست دیگری نیز گرفته شد.

مشخص است که خلیفه، باوجود اتهامات تروریستی، از سوی دولت خطر قابل توجهی در نظر گرفته نشده است، زیرا او در زندانی با حداکثر درجه امنیت، مانند زندان بلمارش نگهداری نمی‌شد.

حتی به او اجازه داده بودند تا در آشپزخانه زندان کار کند؛ جایی که توانست با پوشیدن شلوار چهارخانه قرمز و سفید از آن فرار کند.

استفاده از تسمه برای کمک به پنهان شدن او در زیر ون تحویل غذا نشان می‌دهد که احتمالا نقشه فرار از قبل برنامه‌ریزی شده بود.

پلیس، چهارشنبه شب گذشته ۱۵ شهریور گفت که مشغول بررسی این است که آیا کسی برای فرار به او کمک کرده است یا خیر؟ پلیس همچنین هشدار داد هر کسی که به او کمک کرده باشد مرتکب جرایم جنایی جدی شده است.

دستگیری خلیفه آزمایشی مهم برای کارآمدی پلیس محسوب می‌شود؛ به ویژه اکنون که سوالاتی جدی در مورد وضعیت زندان‌های بریتانیا مطرح است.

دستگیری مجدد خلیفه

سه روز پس از فرار از زندان، دانیل عابد خلیفه صبح روز شنبه ۱۸ شهریور در چیزیک، منطقه‌ای در غرب لندن از سوی پلیس دستگیر شد.

پلیس متروپولیتن گفت که او را که درست قبل از ساعت ۱۱ صبح روز شنبه دستگیر کرده اکنون در بازداشتگاه نگهداری می‌کند.

پلیس در اطلاعیه خود اضافه کرد: «مایلیم از مردم و رسانه‌ها برای حمایت از پلیس در طول تحقیقات یافتن خلیفه تشکر کنیم. در زمان مناسب اطلاعات بیشتری در مورد دستگیری او ارائه خواهیم کرد.»

ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیا که برای شرکت در نشست گروه ۲۰ در هند به سر می‌برد نیز روز شنبه از تلاش‌های پلیس و مردم برای یافتن خلیفه قدردانی کرد.

او گفت: «از این خبر بسیار خوشحالم و از افسران پلیس برای کار فوق‌‌العاده‌‌شان در دو روز گذشته و همچنین از مردم تشکر می‌کنم که با تعداد زیادی سرنخ‌هایشان، به تحقیقات پلیس کمک کردند.»

با وجود دستگیری مجدد خلیفه در زمانی کوتاه، فرار او باعث شکل‌گیری یک درگیری سیاسی شدید و انتقاد از وزیران کابینه دولت شده است.

این انتقادها به دلیل کاهش و کمبود کارکنان زندان‌هاست که منجر به نگهداری زندانیان بالقوه خطرناک در زندان‌‌هایی با امنیت پایین شده است.

حضور خلیفه در یک زندان با رده امنیتی متوسط در حالی که او به چندین جرم جدی متهم شده، باعث بروز نگرانی درباره تکرار چنین وضعیتی در مورد سایر زندانیان پرخطر شده است.

تحقیقات مستقل

با تداوم این نقدها، الکس چاک، وزیر دادگستری از اجرای تحقیقات مستقلی خبر داد که چگونگی فرار خلیفه، چرایی نگهداری او در زندانی با امنیت پایین و اینکه آیا سایر زندانیان پرخطر نیز ممکن است نیاز به انتقال از زندان داشته باشند را پوشش می‌دهد.

او گفت که این تحقیقات شامل استقرار و طبقه‌‌بندی همه زندانیان وندزورثو دیگر زندانیانی می‌شود که به اتهام تروریسم بازداشت هستند.