دوستی دیرینه اسرائیل و روسیه تحت تاثیر حمله هفته گذشته حماس کمرنگتر از پیش شد. ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه بهطور مستقیم گروه حماس را محکوم نکرد و در عوض، وضعیت کنونی غزه را به گردن «دیپلماسی شکست خورده آمریکا در خاورمیانه» انداخت.
گاردین در گزارشی به وضعیت رابطه اسرائیل و روسیه پس از حمله اخیر حماس پرداخت.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل مدتهاست خود را دوست پوتین معرفی میکند.
او در خاطراتی که در طول جنگ روسیه علیه اوکراین منتشر شد، بارها رهبر روسیه را به خاطر عقل و به ویژه «نگرش دوستانه» نسبت به مردم یهود تحسین کرد.
پوتین هم در طول سالها خود را متحد وفادار دولت اسرائیل دانسته و روابط فرهنگی و سفر بدون ویزا بین دو کشور را ترویج کرده است.
اما پس از مرگبارترین حمله دهههای اخیر به اسرائیل، به نظر میرسد این دوستی که هر دو طرف تاکید بسیاری بر آن داشتند از بین رفته است.
با گذشت یک هفته از آغاز حمله غافلگیرانه حماس، پوتین هنوز با نتانیاهو تماس نگرفته و کرملین نیز هیچگونه پیام تسلیتی برای این کشور منتشر نکرده است.
انتشار چنین پیامی یک ژست دیپلماتیک است که روسیه هم در موارد مشابه و پس از بروز حوادث مرگبار در خاک یک کشور، به سایر رهبران جهان ارسال کرده است.
پوتین روز جمعه در سخنانی تنها درباره پیامدهای حمله زمینی احتمالی اسرائیل به غزه هشدار داد.
روز جمعه ۲۱ مهر مسکو پیشنویس قطعنامهای را درباره درگیریهای اسرائیل و حماس به شورای امنیت سازمان ملل پیشنهاد کرد و در این متن، خواستار آتشبس بشردوستانه و محکومیت خشونت علیه غیرنظامیان و تمامی اقدامهای تروریستی شد.
رییسجمهوری روسیه پیش از آن و در روز ۱۸ مهر برای اولین بار درباره تهاجم حماس اظهارنظر کرد و گفت که انفجار خشونت بین اسرائیل و فلسطینیها نشان میدهد سیاست آمریکا در خاورمیانه شکست خورده و نیازهای فلسطین در نظر نگرفته نشده است.
بر اساس گزارش گاردین، به نظر میرسد این تغییر لحن نشاندهنده شکاف بزرگ سیاسی در روابط دو کشور باشد که از زمان شروع جنگ در اوکراین ایجاد شده است.
جنگ اوکراین، آغاز تنش علنی بین مسکو و تلآویو
پوتین سالها به دنبال ایجاد روابط قوی با اسرائیل بود و در عین حال از آرمان فلسطین حمایت میکرد. اتحادی که ریشه در دوران شوروی دارد.
اسرائیل نیز کوشیده تا در حمایت از اوکراینیها و حمله نکردن به روسیه تعادل ایجاد کند.
گاردین در ادامه گزارش خود نوشت دیپلماسی ظریف روسیه با اسرائیل زمانی به ثمر نشست که این کشور از شرکت در تحریمهای غرب علیه روسیه امتناع کرد.
این امر باعث ناراحتی کییف شد و اسرائیل را به نادیده گرفتن رنج یهودیان اوکراینی متهم کرد در حالی که در پس پرده این روابط دوستانه، نشانههایی مبنی بر بدتر شدن روابط روسیه و اسرائیل دیده میشود، چرا که پوتین مدعی مبارزه با «نئونازیسم» در اوکراین است اما کشورش را به سمت جمهوری اسلامی بهعنوان دشمن سرسخت اسرائیل سوق میدهد.
پینچاس گلداشمیت به مدت تقریبا ۳۰ سال بهعنوان خاخام ارشد مسکو خدمت کرد تا زمانی که به دلیل اعلام مخالفت با جنگ اوکراین مجبور به فرار از مسکو شد. او در تماسی تلفنی با گاردین از اسرائیل گفت: «روابط گرم میان روسیه و اسرائیل که سالها در دوران پوتین شاهدش بودیم کاهش یافته است. ما اکنون در دنیای متفاوتی هستیم. اسرائیل همیشه مراقب بود که با توجه به جامعه بزرگ یهودی روسیه و نفوذش بر سوریه، رابطه خوبی با مسکو داشته باشد.»
گلداشمیت روز شنبه در مراسم تشییع جنازه یووال بن یاکوف، سرباز اسرائیلی کشته شده در جنگ شرکت کرد. یووال پسر یکی از خاخامهای سابق مسکو بود.
او به گاردین گفت خیلی از اعضای جامعه یهودیان از سخنان پوتین بسیار ناراحتاند چون او برای توجیه حمله به اوکراین، دولت این کشور را با آلمان نازی مقایسه میکند.
گاردین در گزارش خود اضافه کرد تنشها میان دو کشور از تابستان گذشته علنی شد؛ زمانی که مقامات روسیه، اسرائیل را به حمایت از «رژیم نئونازی» کییف متهم کردند.
این دعوا پس از آن شعلهور شد که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نظریه توطئه یهودیستیزانه را پیش کشید که ادعا میکرد آدولف هیتلر «خون یهودی دارد». اظهاراتی که اسرائیل آن را «نابخشودنی و ظالمانه» خواند.
کرملین شعبه آژانس یهود یک موسسه خیریه خصوصی وابسته به دولت اسرائیل را که در روسیه فعال بود بست چرا که این آژانس به دهها هزار یهودی روس پس از حمله روسیه به اوکراین برای مهاجرت به اسرائیل کمک کرد.
شاید نگرانکنندهترین عامل برای اسرائیل، اتکای فزاینده مسکو به جمهوری اسلامی ایران باشد.
روسیه که از بازارهای غربی جدا شده، سرمایهگذاری زیادی برای خرید پهپادهای انتحاری ایران به منظور حمله به شهرهای اوکراین و زیرساختهای غیرنظامی انجام داده است.
پیشتر ایالات متحده هشدار داده بود جمهوری اسلامی به دنبال دستیابی به تعداد زیادی از هلیکوپترهای تهاجمی، هواپیماهای جنگی و سیستمهای دفاع هوایی روسیه است.
در حالی که آمریکا متعهد شد در پی حمله حماس، کمکهای نظامی خود را به اسرائیل ارسال کند، برخی مفسران طرفدار کرملین ابراز امیدواری کردند جنگ اسرائیل و حماس باعث خروج منابع غربی از اوکراین شود.
سرگئی مردان، مجری تلویزیونی وابسته به دولت روسیه نوشت: «این آشفتگی برای روسیه مفید است زیرا وزغ جهانیگرا از اوکراین منحرف و مشغول تلاش برای خاموش کردن آتش ابدی خاورمیانه میشود.»
به نظر میرسد مسکو از اشتباهات نظامی و اطلاعاتی اسرائیل که آن را بهعنوان شاهدی بر ضعف غرب میداند، خوشحال است.
بوریس روژین، کارشناس نظامی نزدیک به نیروهای روسی در حال جنگ در اوکراین در تلگرام نوشت: «ظاهرا ارتش اسرائیل بر پیروزیهای دیرینه تکیه میکند.»
آندری سولداتوف، کارشناس سرویسهای امنیتی روسیه گفت: «چنین اظهاراتی آسیب روانی حاد ارتش روسیه پس از حمله فاجعهبارش علیه اوکراین در ماههای ابتدایی سال ۲۰۲۲ را آشکار میکند.»
سولداتوف گفت: «تحمل از دست دادن احترام جهانی برای ملتی با سنت نظامی افتخارآمیز بسیار سخت است. بنابراین، حمله حماس باعث فرو ریختن بهمن بر سرتان شد. به بیلیاقتی ما خندیدید؟ حالا نوبت ماست تا به شما بخندیم.»
در تلویزیون دولتی روسیه، مفسران دهها هزار یهودی روس را که پس از حمله روسیه به اوکراین برای اجتناب از پیوستن به ارتش به اسرائیل رفتند، مسخره میکنند.
ویاچسلاو ولودین، رییس مجلس روسیه روز ۱۹ مهر در سخنرانی خود در پارلمان گفت روسهایی که از کشور فرار کردند تا طرف اوکراین را بگیرند باید به خیانت متهم و برای کار در معادن فرستاده شوند.
از سوی دیگر به نظر میرسد اوکراین نارضایتیهای قبلیاش از اسرائیل را کنار گذاشته و مشتاق است خلاء دوستی تلآویو با مسکو را پر کند.
ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین در سخنرانی خود در کنار دبیرکل ناتو، حمله حماس به اسرائیل را به تهاجم روسیه به کشور خود تشبیه کرد.
او گفت مردمش در کنار اسرائیل ایستادهاند زیرا درک میکنند تحمل حملات تروریستی یعنی چه.
زلنسکی تاکید کرد: «تنها تفاوت این است که یک سازمان تروریستی به اسرائیل حمله کرده در حالی که اینجا یک دولت تروریستی اوکراین را هدف تهاجم قرار داده است.»
جنگ حماس و اسرائیل از روز ۱۵ مهر در نوار غزه آغاز شد و اکنون ابعاد گستردهتری یافته و به کرانه باختری و لبنان هم رسیده است.
در پی حملات متقابل، تاکنون هزاران نفر از هر دو سو کشته و هزاران تن دیگر زخمی شدهاند.