زیر سایه جنگ اسرائیل و حماس، اتفاقهای ناگوار بسیاری در گوشه و کنار جهان از توجهها دور ماندهاند. جنگ اوکراین به نظر بزرگترین بحران جهانی حاضر است که خبرهایش در پس اخبار خاورمیانه گم شده. پیشبینیها حاکی از دگرگون شدن احوال تمام جهان بر اثر بحران کنونی خاورمیانه است.
ولودیمیر زلنسکی، رییسجمهوری اوکراین به تازگی در جریان یک نشست خبری با اورسولا فون در لاین، رییس کمیسیون اروپا در کییف، انحراف توجهها از جنگ در کشورش را زیر سایه جنگ در خاورمیانه بدیهی خواند.
فایننشال تایمز در گزارشی به رویدادهای جهانی پرداخت که اکنون در سایه اخبار غزه قرار گرفتهاند.
این گزارش با این جمله آغاز میشود: «درگیری در خاورمیانه، خبری بد برای لیبرالها، به نفع ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ.»
شرایط جهان در دهه ۹۰ میلادی
آهنگ «شرایط فقط میتواند بهتر شود» در سال ۱۹۹۳، چهار سال پس از فروپاشی دیوار برلین منتشر و به سرود دهه ۹۰ میلادی تبدیل شد.
این آهنگ دههای را به تصویر میکشید که در آن آپارتاید پایان یافت، دموکراسی به اروپای شرقی رسید، صلح به ایرلند شمالی آمد و توافقنامه اسلو نوید پایان دادن به درگیری فلسطین و اسرائیل را میداد.
دهه ۱۹۹۰ عصر صلحطلبان، دموکراتها و جهانگرایان (انترناسیونالیستها) بود اما امروز ناسیونالیستها، جنگافروزان و نظریهپردازان توطئه، پیشتازان عرصههای سیاسی هستند.
روسیه؛ خطر رو به افزایش
فایننشال تایمز در گزارش خود به خطر فزاینده روسیه اشاره کرده و آورده است که این کشور سال آینده ابتکار عمل را در جنگ با اوکراین به دست میآورد.
در خاورمیانه، خوشبینی ناشی از توافقنامه «صلح ابراهیم» بین تلآویو و کشورهای عربی با حملات حماس و تهاجم اسرائیل به غزه از بین رفته است و امکان وقوع یک جنگ گستردهتر در منطقه محتملتر از احیای روند صلح به نظر میرسد.
از سوی دیگر در آمریکا، جو بایدن، رییسجمهوری، با مشکلات فراوانی روبهرو است و دونالد ترامپ، رقیب او در انتخابات ریاستجمهوری سال ۲۰۲۴ به گزینه مورد علاقه بازارهای شرطبندی تبدیل شده است.
نظرسنجیهای اخیر نشان میدهند ترامپ در اکثر ایالتهای خاکستری که میتوانند نتیجه انتخابات را تعیین کنند، به راحتی پیشی گرفته است.
شرایط اوکراین
به نوشته فایننشال تایمز، جنگ غزه آمریکا را مجبور کرد زمان و منابع نظامی خود را از اوکراین منحرف کند. در برخی موارد، میان اوکراین و اسرائیل رقابتی مستقیم برای دسترسی به مهمات وجود دارد.
اوکراین به شدت با کمبود گلوله روبهرو است و اکنون برای تامین منابع با اسرائیل رقابت میکند. سیستمهای دفاع هوایی نیز همزمان مورد نیاز کییف و تلآویو هستند.
اکنون توانایی غرب برای جلب حمایت جهانی از اوکراین به دلیل خشم «جهان جنوبی» در مورد حمایت آمریکا از اسرائیل، آسیب بیشتری دیده است.
تلاشها برای تقویت این استدلال که روسیه در حال ارتکاب جنایات جنگی در اوکراین است، اکنون با اتهامات جدیدی مبنی بر استانداردهای دوگانه غرب مواجه خواهد شد.
این تحولات زمانی رخ داد که تلاشهای جنگی اوکراین از قبل دچار تزلزل شده بود.
به نظر میرسد استراتژی ضد حمله دولت کییف در رویارویی با روسیه تا حد زیادی شکست خورده است.
روسیه؛ یک اقتصاد جنگی
فایننشال تایمز نوشت رییسجمهوری اوکراین با عصبانیت این ایده را که جنگ در حال تبدیل شدن به یک بنبست است رد میکند؛ در حالی که پیشبینیها در مورد این مساله در واقع میتواند بیش از حد خوشبینانه باشد.
روسیه خود را به یک اقتصاد جنگی تبدیل کرده است و احتمالا در سال آینده از نظر تسلیحات و تعداد سربازان برتری رو به رشدی خواهد داشت.
احتمال اینکه نیروهای روسی در ماههای آتی بار دیگر شهرها و زیرساختهای اوکراین را هدف حمله قرار دهند، بسیار بیشتر از قبل است.
در طرف مقابل، اوکراین آسیبدیده همچنان به شدت برای تامین تسلیحات و حمایت مالی به غرب وابسته است اما حامیان غربی کییف نتوانستهاند تولید تسلیحات خود را برای مطابقت با ماشین جنگی روسیه افزایش دهند. همچنین، با مخالفت جمهوریخواهان حامی ترامپ، ادامه تامین بودجه برای جنگ اوکراین در کنگره ایالات متحده گیر کرده است.
با توجه به چشمانداز فزاینده بازگشت ترامپ به کاخ سفید و رها کردن اوکراین به سرنوشت خود، پوتین دلایل بیشتری برای ادامه جنگ سخت در سال آینده دارد.
بازگشت ترامپ به کاخ سفید
احتمال پیروزی ترامپ در انتخابات پیشرو به دلیل درگیری غزه بیشتر شده است زیرا بایدن برای ماندن در مقام ریاستجمهوری به رای جوانان، ترقیخواهان و عرب-آمریکاییها نیاز دارد اما بسیاری از مردم از حمایت دولت او از اسرائیل خشمگین هستند.
اگر ترقیخواهان در خانه بمانند یا به نامزدهای حاشیهای رای دهند، انتخابات میتواند به برنده شدن ترامپ منتهی شود.
اگر احساسات و طرفداری از فلسطین بهطور غیرمستقیم ترامپ را به کاخ سفید بازگرداند، در پاسخ به این احساسات نتیجه مطلوبی به همراه نخواهد داشت زیرا رییسجمهوری سابق آمریکا اخیرا بار دیگر خواستار ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکا شد.
زیر سایه جنگ حماس و اسرائیل
توجه شدید جامعه جهانی به اسرائیل و غزه ممکن است پوششی برای سایر موارد نقض حقوق بشر باشد.
در هفتههای اخیر در پاکستان، سودان و قره باغ کوهستانی اخراج دستهجمعی و انتقال اجباری افراد یا صورت گرفته یا اعلام شده است.
سایر مشکلات مهم جهانی مانند تغییرات آب و هوایی نیز در خطر نادیده گرفته شدن هستند. کنفرانس جهانی اقلیمی سازمان ملل (کاپ ۲۸) با حضور رهبران جهان اواخر ماه جاری در حالی در دوبی آغاز میشود که توجهها به غزه است.
در شرایطی که آمریکا بیش از حد درگیر سیاستهای خارجی خود شده و در داخل کشور نیز شرایط بیثباتی را تجربه میکند، ممکن است چین از فرصت بهدست آمده استفاده کند.
در حال حاضر نشانههایی از نزدیکی بین پکن و واشینگتن وجود دارد اما تصویر بزرگتر همچنان نشاندهنده این است که چین قصد دارد جایگاه آمریکا را بهعنوان قدرت مسلط در اقیانوس آرام و شاید جهان، از آنِ خود کند.
مساله تایوان
تمرکز اصلی جاهطلبیهای شی جین پینگ، رییسجمهوری چین، بر تایوان است. تحلیلگران در واشینگتن بر این باورند که او به ارتش چین برای حمله به جزیره تایوان در سال ۲۰۲۷ فرمان آمادهباش داده است.
بایدن در تلاش برای بازداشتن چین از این تصمیم، بارها متعهد شده است از تایوان دفاع کند اما با وجود شرایط کنونی خاورمیانه، شی ممکن است فرصتی برای افزایش فشار بر تایوان بهدست آورد.
مساله تایوان یک بحران امنیتی در شرق آسیاست که به بحرانهای کنونی اروپا و خاورمیانه میافزاید.
با نگاهی به گذشته، میتوان فهمید ۳۰ سال پس از انتشار آهنگ «شرایط فقط میتواند بهتر شود»، این رویا قطعا به پایان رسیده است.
فایننشال تایمز در انتهای گزارش خود مینویسد این تحولات ناگوار، منجر به تاریک شدن روحیه سیاسی جهانی میشود؛ رویدادهایی که مستقیما از یکدیگر تغذیه میکنند.
اینکه بگوییم اکنون در عصری به سر میبریم که اوضاع فقط بدتر میشود شاید درست نباشد اما درک این واقعیت بسیار ساده است که در حال حاضر، قویترین روندها در امور جهانی «بدخواهانه» و رو به افزایش هستند.