پس از تشدید حملات حوثیها به کشتیهای باری در دریای سرخ و پاسخ نیروی دریایی آمریکا با حمله به سه قایق حوثی، نگرانیها در مورد گسترش بحران غزه در خاورمیانه افزایش یافته است.
گاردین در گزارشی نوشت هنوز جنگ غزه به کابوسی فراگیرتر که میتواند مستقیما پای آمریکا و ایران را به درگیریها باز کند تبدیل نشده است. با اینحال به نظر میرسد پس از رویدادهای چند روز اخیر، احتمال چنین خطری جدیتر شده است.
دریای سرخ، مرکز خطر؟
مرکز خطر در دریای سرخ است؛ جاییکه نیروهای حوثی مستقر در یمن و تحت حمایت رژیم ایران به آن دسته از کشتیهای باری حمله میکنند که با اسرائیل ارتباط دارند یا به تصور حوثیها مرتبط با این کشور هستند.
ایالات متحده با ایجاد یک ائتلاف دریایی چند ملیتی در راستای «حفظ اصل اساسی آزادی دریانوردی» در تلاش است از کشتیهای عبوری منطقه محافظت کند.
از سوی دیگر جو بایدن، رییسجمهوری آمریکا به منظور اجتناب از تشدید تنشها از رویارویی مستقیم نظامی با حوثیها خودداری میکند.
روز یکشنبه نیروی دریایی آمریکا برای اولین بار از این خط عبور کرد و خدمه سه قایق حوثی را که به یک کشتی باربری حمله کرده بودند، هدف قرار داد.
پس از این اقدام آمریکا، گرانت شاپس، وزیر دفاع بریتانیا گفت که اگر حملات حوثیها ادامه یابد، بریتانیا نیز در انجام اقدامات بیشتر تردید نخواهد کرد.
در طرف دیگر این رویدادها ایران قرار دارد. کشوری که درخواستهای واشینگتن و لندن را برای پایان دادن به حمایت خود از حوثیها رد میکند و از سویی، یک ناوشکن را نیز راهی دریای سرخ کرده است.
در همین حال بریتانیا و ایالات متحده در حال بررسی حمله به تاسیسات نظامی در یمن هستند.
بحران چگونه آغاز شد؟
بلافاصله پس از کشتار هفتم اکتبر حماس، عبدالمالک الحوثی، رهبر حوثیها حمایت خود را از حماس اعلام کرد و گفت که «صدها هزار نفر از نیروهایش آماده پیوستن به مردم فلسطین و مقابله با دشمن هستند».
طی ماه اول، دخالت حوثیها محدود به حملات موشکی و پهپادی بود که عمدتا توسط اقدامات متقابل ایالات متحده و اسرائیل متوقف میشد اما در ۱۹ نوامبر (۲۸ آبان)، ستیزهجویان حوثی یک کشتی باری را در دریای سرخ توقیف کردند.
این کشتی توسط ژاپن اداره میشد اما در نهایت مشخص شد متعلق به یک تاجر اسرائیلی است.
حوثیها خدمه کشتی را ربودند و اعلام کردند تمام کشتیهایی که به نحوی مرتبط با اسرائیل هستند «به صورت قانونی مورد هدف نیروهای مسلح قرار خواهند گرفت».
از آن زمان تاکنون در دریای سرخ چه اتفاقی افتاده است؟
تاکنون دستکم ۱۷ حمله به کشتیهایی که به اعتقاد حوثیها مرتبط با اسرائیل یا متحدانش هستند در دریای سرخ صورت گرفته که اکثرا موفقیتآمیز نبودند.
هر چند آمریکا از رویارویی مستقیم خودداری کرده بود اما روز یکشنبه دهم دی، هلیکوپترهای نیروی دریایی ایالات متحده به سمت گروهی از قایقهای کوچک حوثی که قصد داشتند سوار بر کشتی کانتینری به نام مرسک هانگژو که از نیروی دریایی آمریکا درخواست حفاظت کرده بودند، شلیک کردند.
واشینگتن اعلام کرد هلیکوپترهایش برای دفاع از خود شلیک کردهاند اما کشته شدن ۱۰ شبهنظامی میتواند منجر به تشدید تنشها شود.
ایمنی کشتیرانی در دریای سرخ برای اقتصاد جهانی مهم است زیرا این مسیر یک مسیر تجاری قابل توجه محسوب میشود که آسیا را به اروپا و ایالات متحده متصل میکند.
۳۰ درصد از ترافیک جهانی کشتیهای باربری از این منطقه میگذرد و هر گونه تهدید برای ایمنی آن میتواند عواقب منفی بر قیمت نفت داشته باشد و دسترسی غرب را به اقلام تولید شده در آسیا محدود کند.
اسرائیل نیز به شدت به عبور و مرور ایمن در دریای سرخ وابسته است، بهطوری که اکثر واردات و صادرات این کشور از طریق دریا انجام میشود.
حوثیها چه کسانی هستند؟
حوثیها یک گروه شبهنظامی هستند و شاخهای از اسلام شیعه به نام زیدیسم را نمایندگی میکنند که زمانی بر یمن حکومت میکرد اما از زمان جنگ داخلی ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۰ تحت کنترل رژیم سنی در صنعا، پایتخت یمن در حاشیه قرار گرفت.
حوثیها با کودتای سال ۲۰۱۴ دولت را مجبور به کنارهگیری کردند که منجر به مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی علیه آنها و آغاز یک جنگ داخلی فاجعهبار شد
طبق برآورد سازمان ملل متحد تا پایان سال ۲۰۲۱ این درگیریها منجر به کشته شدن ۳۷۷ هزار نفر و آواره شدن چهار میلیون یمنی شده است.
حوثیها عملا در جنگ پیروز شدند. آتشبس آوریل ۲۰۲۲ باعث کاهش قابل توجه خشونت شد و با وجود انقضای رسمی آتشبس در اکتبر، درگیریها تا حد زیادی متوقف شده است.
اکثر یمنیها اکنون در مناطق تحت کنترل شورشیان زندگی میکنند. در حال حاضر حوثیها بیشتر مناطق شمال کشور و خط ساحلی دریای سرخ را اداره میکنند.
نکته مهم این است که حوثیها به دلیل خصومت دیرینهشان با عربستان سعودی از سوی جمهوری اسلامی حمایت میشوند.
بر اساس اطلاعات از طبقهبندی خارج شده آمریکا، ایران در عملیات علیه کشتیهای تجاری در دریای سرخ دخالت داشته است.
بسیاری از یمنیها این اقدامات را ابزاری مشروع برای اعمال فشار بر اسرائیل و متحدانش به منظور دفاع از غیرنظامیان فلسطینی میدانند. تحلیلگران میگویند این اقدامات منجر به افزایش حمایت داخلی از آنها شده است.
ستیزهجویان حوثی بر این باورند که حملات در دریای سرخ میتواند آنها (و به عبارتی یمن) را به بازیگر جهانی مهمتری تبدیل کند؛ علیرغم حضور یک دولت به رسمیت شناخته شده بینالمللی در جنوب این کشور.
در همین حال، سعودیها که در تلاش برای عادیسازی روابط با تهران و نهایی کردن توافق صلح مبنی بر به رسمیت شناختن کنترل حوثیها بر شمال یمن هستند، نگران هر گونه پاسخی از طرف آمریکاییها هستند که میتواند تلاشهای آنها را برای خروج از یمن پیچیده کند.
شرکتهای حمل و نقل چگونه پاسخ میدهند؟
هفت شرکت از ۱۰ شرکت بزرگ کشتیرانی جهان از جمله بریتیش پترولیوم و شرکت آلمانی هپبگ لوید، عبور و مرور از کانال سوئز و دریای سرخ را در نتیجه بحران اخیر به حالت تعلیق درآوردهاند.
در حالی که سایر کشتیرانیها خدمات خود را پس از سازماندهی ائتلاف دریایی ایالات متحده برای حفاظت از منطقه از سر گرفتند، بسیاری از کشتیهای باربری هنوز از مسیرهای جایگزین استفاده میکنند.
بر اساس دادههایی که هفته گذشته از سوی فلکسپورت (Flexport)، یک شرکت آماد و پشتیبانی جهانی منتشر شد، نیمی از کشتیهای باربری از این منطقه دوری میکنند که حدود ۱۸ درصد از ظرفیت باربری جهانی را تشکیل میدهد.
همین امر با اضافه کاری حدود پنج هزار دلار برای هر کانتینر ۴۰ فوتی که چیزی حدود سه برابر نرخ قبل از شروع بحران است، باعث افزایش هزینهها میشود.
آیا بحران میتواند بدتر شود؟
حملات ایالات متحده به کشتیهای حوثیها به خودی خود تعیینکننده نیست. اگرچه این حملات فاصله قابل توجهی از رویه قبلی ایالات متحده دارند اما هنوز با حمله به پایگاههای شبهنظامیان در یمن فاصله زیادی دارد.
اگر تهدید در دریای سرخ ادامه یابد، احتمالا شرکتهای کشتیرانی به تغییر مسیر و عدم استفاده از آبهای دریای سرخ ادامه خواهند داد.
قیمتهای جهانی نفت هنوز تحت تاثیر این بحران قرار نگرفته است و هفته گذشته به دلیل اعتقاد به بازگشایی مسیر، قیمتها کاهش یافت. هر نشانهای مبنی بر اینکه تهدیدات در این مسیر آبی دوباره در حال رشد است، میتواند باعث تغییر در قیمت سوخت و سایر اقلام شود.
حوثیها تا کنون هیچ نشانهای مبنی بر عقبنشینی از ایجاد تنش نشان ندادهاند. آنها اخیرا اعلام کردند تا زمانی که اجازه ارسال کمکهای بشردوستانه به غزه داده نشود و اسرائیل حملات خود را متوقف نکند، «حتی اگر آمریکا موفق شود کل جهان را بسیج کند» آسیب رساندن به کشتیرانی در دریای سرخ را متوقف نخواهند کرد.
گاردین نوشت اگر حوادث روز یکشنبه این روند را تغییر ندهد، ممکن است ایالات متحده در نهایت تصمیم بگیرد به اهدافی در یمن حمله کند. چنین تصمیمی میتواند تنشها با جمهوری اسلامی را تشدید کرده و خطر رویارویی گستردهتری را در منطقه ایجاد کند.