نیویورکتایمز به نقل از مقامهای ایرانی و آمریکایی خبر داد تهران برای اجتناب از شعلهور شدن جنگ علنی با واشینگتن، به گروههای شبهنظامی منطقه که از آنها حمایت میکند گفته است حملاتشان را به اهدافی مانند تاسیسات نظامی آمریکا کاهش دهند.
نیویورکتایمز روز سهشنبه هشت اسفند در گزارشی نوشت در پی حملات هوایی آمریکا در پاسخ به کشته شدن سه نیروی ذخیره ارتش کشورش در اردن، جمهوری اسلامی اقداماتی را برای مهار شبهنظامیان تحت حمایت خود در عراق و سوریه انجام داده است.
در ابتدا این نگرانی وجود داشت که این تبادل خشونت باعث تشدید درگیریها در خاورمیانه شود اما مقامهای آمریکایی میگویند از زمان حملات این کشور در روز دوم فوریه (۱۳ بهمن)، هیچ حملهای از سوی شبهنظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی به پایگاههای ایالات متحده در عراق انجام نشده و تنها دو حمله کوچک در سوریه گزارش شده است.
پیش از آن مقامهای پنتاگون دستکم ۱۷۰ حمله را علیه نیروهای آمریکایی طی چهار ماه ثبت کرده بودند.
به گزارش نیویورکتایمز، کاهش نسبی خشونتها بیانگر تصمیمهای اتخاذ شده از سوی هر دو طرف است و نشان میدهد جمهوری اسلامی تا حد زیادی بر شبهنظامیان نفوذ دارد.
دولت جو بایدن صراحتا به جمهوری اسلامی هشدار داده است که باید در قبال هر گونه محاسبات اشتباه یا عملیات نیروهای نیابتیاش در منطقه پاسخگو باشد اما از حمله مستقیم به ایران اجتناب کرده است.
ژنرال کنت مکنزی جونیور، رییس سابق فرماندهی مرکزی پنتاگون در مصاحبهای گفت واکنش و پاسخ آمریکا به این حملات ممکن است تا حد زیادی اثرگذار باشد زیرا شبهنظامیان نیابتی تهران در منطقه، در حال حاضر حملهای به مواضع ایالات متحده نکردهاند.
چرخش شدید در رویکرد ایران
بر اساس گزارش نیویورکتایمز، آرامش نسبی پیش آمده در منطقه نشاندهنده یک چرخش شدید در سیاستها و رویکرد تهران است.
جمهوری اسلامی برای ماهها به گروههای نیابتی خود در منطقه از جمله در عراق و سوریه دستور داده بود تا به پایگاههای آمریکایی در خاورمیانه - بهعنوان بخشی از نبرد گستردهتر علیه اسرائیل - حمله کنند که اکنون در حال جنگ با حماس در غزه است.
مقامهای آمریکایی و ایرانی که نامی از آنها برده نشده است، به نیویورکتایمز گفتند با تشدید حملات نیروهای نیابتی به پایگاههای آمریکا، رهبران جمهوری اسلامی نگران بودند خودمختاری شبهنظامیان منطقه نتیجه معکوس بدهد و آنها را وارد جنگ مستقیم کند.
سینا عضدی، مدرس دانشگاه جورج واشینگتن و کارشناس امنیت ملی ایران گفت که مقامات جمهوری اسلامی از رویارویی مستقیم با آمریکا میترسند و میدانند کشته شدن تعداد بیشتری از آمریکاییها، به معنای شروع یک جنگ است.
به گفته عضدی، آنها باید ترمز شبهنظامیان را میکشیدند و متقاعدشان میکردند که جنگ با آمریکا میتواند ابتدا به تهران و سپس به تمامی متحدانش و محور موسوم به مقاومت آسیب بزند.
گروههای نیابتی تحت حمایت ایران کداماند؟
ایران از گروههای شبهنظامی مختلف در منطقه که مجموعه آنها را «محور مقاومت» مینامد، حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی میکند.
این گروهها شامل حزبالله لبنان، حوثیهای یمن، کتائب حزبالله و حشدالشعبی در عراق، حماس و جهاد اسلامی در غزه، شبهنظامیان سوریه و گروههای دیگری میشوند.
در حالی که ایران استراتژی کلی محور مقاومت را به این گروهها میدهد اما سطح کنترل روزانه آنها از سوی تهران با هم متفاوت است.
بر اساس گزارش نیویورکتایمز، تهران بیشترین نفوذ را بر حزبالله دارد، شبهنظامیان سوریه و عراق در رتبه بعدی تاثیرپذیری از جمهوری اسلامی قرار دارند و حوثیها مستقلترین این گروههای نیابتی به شمار میروند.
پس از کشته شدن سه سرباز آمریکایی در حمله هواپیمای بدون سرنشین به اردن در هشتم بهمن، جمهوری اسلامی شروع به مهار نیروهای نیابتیاش کرد زیرا واشینگتن قول پاسخ قاطعانه را داد.
قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران که تا زمان مرگش در حمله پهپادی آمریکا در سال ۲۰۲۰ رهبری شبهنظامیان نیابتی ایران را در عراق و سوریه بر عهده داشت، آنان را از نزدیک کنترل میکرد اما هنگامی که اسماعیل قاآنی به جای او عهدهدار این مسئولیت شد، رویکردی دستنخوردهتر را اتخاذ و تنها جهتگیریهای گسترده را به آنان ارائه کرد.
قاآنی نیروی قدس را به عنوان شاخهای از سپاه پاسداران رهبری میکند که بر این نیروهای نیابتی نظارت دارد.
او در هماهنگی استراتژیهای گروههای نیابتی ایران در قبال اسرائیل و آمریکا در جریان جنگ جاری در غزه نقش داشته است.
جلسات فرمانده نیروی قدس با گروههای شبهنظامی منطقه
دو فرمانده ایرانی وابسته به سپاه پاسداران به نیویورکتایمز گفتند که قاآنی در اواخر ژانویه برای جلوگیری از درگیری با آمریکا جلساتی فوری و اضطراری را در تهران و بغداد با رهبران ارشد نظامی گروههای نیابتی و استراتژیستها برگزار کرد.
فرمانده نیروی قدس سپاه با گروههای شبهنظامی شیعه در بغداد که پایگاههای آمریکایی را هدف قرار داده بودند نیز ملاقات کرد.
قاآنی در این دیدارها تاکید کرد جمهوری اسلامی و گروههای شبهنظامی دستاوردهای کافی را در زمینه فشار بر آمریکا به دست آوردهاند زیرا بایدن به دلیل حمایت قاطعش از اسرائیل با انتقادات شدیدی مواجه شده و شکافهایی بین او و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل ایجاد شده است.
او هشدار داد جنگ مستقیم ایران با آمریکا میتواند هدف بلندمدت حذف آمریکا از منطقه را به خطر بیندازد.
این دو مقام سپاه گفتند شبهنظامیان عراقی مانند کتائب حزبالله و النجبا ابتدا به شدت در برابر درخواست قاآنی مبنی بر توقف حمله به آمریکاییها مقاومت و استدلال کردند که جنگ با آنان، جزو ایدئولوژی و هویتشان است اما سیاستمداران کلیدی عراق از جمله روحانیون ارشد نجف نیز از این شبهنظامیان خواستند تا حملاتشان را به آمریکاییها متوقف کنند.
محمد شیاع السودانی، نخستوزیر عراق هشدار داد ادامه چنین حملاتی میتواند مذاکرات با آمریکا را برای خروج نیروهایش از این کشور مختل کند.
بنا بر گزارش نیویورکتایمز، در نتیجه شبهنظامیانی چون کتائب حزبالله موافقت کردند حملات مستقل را به نیروهای آمریکایی متوقف کنند.
در نتیجه رایزنیهای قاآنی، به شبهنظامیان عراقی دستور داده شد تا حملات را به پایگاههای آمریکایی در عراق و سفارت آمریکا در بغداد متوقف کنند.
در سوریه نیز به شبهنظامیان توصیه شد حملات به پایگاههای آمریکایی را کاهش دهند تا از تلفات جلوگیری شود.
همزمان گروههایی که در لبنان و یمن علیه اسرائیل فعالیت میکنند به فعالیتهای خود ادامه میدهند.
به گفته یک مقام وزارت دفاع آمریکا، پس از کاهش این حملات بعد از دوم فوریه، ایالات متحده از هدف قرار دادن یک رهبر ارشد شبهنظامی خودداری کرد تا از تشدید تنشها جلوگیری کند.
یکی دیگر از مقامهای آمریکایی اظهار داشت در حالی که پنتاگون برای حملات بیشتر (در صورت لزوم) آماده بود اما این اقدام را دارای نتیجه معکوس ارزیابی و از آن خودداری کرد.
یک استراتژیست نظامی در سپاه پاسداران به نیویورکتایمز گفت جمهوری اسلامی معتقد است درگیر شدن مستقیم با آمریکا به نفع اسرائیل خواهد بود.
سابرینا سینگ، معاون سخنگوی پنتاگون پیشتر گفته بود ایران خواهان درگیری منطقهای گستردهتر نیست اما از گروههای شبهنظامی حملهکننده به نیروهای آمریکایی حمایت میکند.
بر اساس این گزارش، هدف استراتژیک ایران، حفظ فشار بر اسرائیل از طریق نیروهای نیابتیاش و در شرایطی است که درگیریها در غزه ادامه دارد؛ حتی اگر شبهنظامیان مرتبط با تهران، از حمله به پایگاههای آمریکا خودداری کنند.
گزارشی از تحولات جنگ اسرائیل و حماس در روز سهشنبه هشتم اسفند را در اینجا بخوانید.