گروه شبه‌نظامی داعش شاخه خراسان که بیشتر در افغانستان و آسیای مرکزی فعال است و مسوولیت حمله به کنسرتی در حومه مسکو را م برعهده گرفته، چه گروهی است؟ این گروه در دی‌ماه گذشته مسوولیت حمله مرگبار به مراسم سالگرد قاسم سلیمانی در کرمان را برعهده گرفت.
پس از آنکه افراد مسلح در روز جمعه گذشته یک سالن کنسرت در حومه مسکو را هدف قرار دادند و بیش از ۱۳۰ نفر را کشتند و مرگبارترین حمله در روسیه طی دو دهه اخیر را رقم زدند، گروه دولت اسلامی (داعش) مسوولیت این حمله را بر عهده گرفت.
ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه انگشت اتهام خود را به سوی اوکراین نشانه رفت، اما دولت ایالات متحده تایید کرد که داعش مسوول حمله روز جمعه در حومه مسکو بوده است.
به طور خاص، مقام‌های آمریکایی به شاخه‌ای از داعش به نام داعش خراسان اشاره کرده‌اند.
داعش خراسان چیست؟
داعش خراسان، یکی از گروه‌های منطقه‌ای داعش است که توسط بسیاری از کشورهای جهان به عنوان یک گروه تروریستی طبقه‌بندی شده است.
به گزارش اندیشکده آمریکایی مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی مستقر در واشینگتن، نام این گروه از عبارت قدیمی برای سرزمینی که در آن فعالیت می‌کند گرفته شده که عمدتا در افغانستان امروزی واقع است، اما همچنین شامل مناطقی از پاکستان، ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و ایران امروزی هم می‌شود.
گرگ بارتون، استاد سیاست اسلامی جهانی در دانشگاه دیکین در ملبورن، به بلومبرگ گفت: «همه اینها بخشی از منطقه‌ای است که آنها آن را به این نام [خراسان] می‌خوانند، و حامیانی در آنجا دارند، و از آنجا حملاتی را انجام می‌دهند.»
داعش خراسان در سال ۲۰۱۵ تشکیل شد و در ابتدا بر تلاش برای کنترل مناطق خود متمرکز بود.
بر اساس ارزیابی دولت استرالیا، پس از متحمل شدن تلفات ارضی قابل توجه در سال ۲۰۱۹، این گروه تمرکز خود را به سمت حملات پرقربانی علیه کشورهایی که دشمنان خود می‌داند، تغییر داد.
بارتون می‌گوید از زمان خروج ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱، داعش خراسان قدرت خود را افزایش داده و به یک نیروی «شورشی مقاوم» تبدیل شده است.
داعش خراسان در افغانستان بارها با حکومت طالبان درگیر شده است.
مرکز ملی مبارزه با تروریسم ایالات متحده اعضای این گروه را تا سال ۲۰۲۲ حدود دو هزار نفر تخمین زده است.
داعش خراسان چه می‌خواهد؟
هدف گروه گسترده‌تر داعش ایجاد یک خلافت اسلامی است که قوانین سختگیرانه مذهبی را اجرا کند.
این گروه برای مدت کوتاهی در دهه گذشته در بخش‌هایی از عراق و سوریه موفق شد خلافت اسلامی مورد نظر خود را تاسیس کند ولی سپس ائتلافی از قدرت‌های جهانی، سرزمین‌های تحت تصرف این گروه را پس گرفتند.
کارشناسان می‌گویند که داعش خراسان نیز همین هدف را دارد.
به گفته مرکز بین‌المللی مبارزه با تروریسم آمریکا، بلندپروازی‌های این گروه به منطقه خراسان که نام خود را از آن گرفته، محدود نمی‌شود.
داعش خراسان قبلا چه حملاتی انجام داده؟
مرکز ملی مبارزه با تروریسم آمریکا داعش خراسان را «یکی از کشنده‌ترین شاخه‌های داعش» توصیف می‌کند و می‌گوید که شبه‌نظامیان آن هزاران نفر را در افغانستان و پاکستان کشته یا زخمی کرده‌اند.
ارزیابی می‌شود که داعش خراسان پشت بمب‌گذاری‌های مرگبار در ایران در دی‌ماه گذشته باشد که تقریبا صد نفر را کشتند، و همچنین حمله به فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی در کابل در ماه اوت ۲۰۲۱ در جریان عقب‌نشینی ایالات متحده که در جریان آن، حداقل ۱۸۳ نفر از جمله ۱۳ سرباز آمریکایی کشته شدند.
موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک تخمین می‌زند که داعش خراسان طی سال گذشته ۲۱ توطئه یا حمله را در ۹ کشور برنامه‌ریزی کرد که در مقایسه با هشت مورد در ۱۲ ماه گذشته‌اش و تنها سه مورد بین سال‌های ۲۰۱۸ و مارس ۲۰۲۲، افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد.
پس از دو دهه جنگ با یکدیگر، طالبان و ایالات متحده اخیرا برای مقابله مؤثرتر با داعش خراسان همسو شدند.
حتی اگر در عمل همکاری کمی میان آمریکا و طالبان وجود داشته باشد، اما هر دو می‌خواهند از تبدیل شدن افغانستان به میدان اصلی برای برنامه‌ریزی حملات جهانی توسط اعضای داعش جلوگیری کنند.
طالبان و داعش خراسان هر دو طرفدار قوانین سختگیرانه شریعت هستند، اما این دو دشمن هم هستند زیرا هر دو ادعای ارضی در مورد افغانستان دارند.
چرا داعش خراسان روسیه را هدف قرار داد؟
لوکاس وبر محقق بنیاد جیمزتاون مستقر در واشینگتن در ژانویه ۲۰۲۲ نوشت که یکی از معدود موارد مشترک ایالات متحده و روسیه در حال حاضر این است که داعش هر دو آنها را به عنوان اهداف مهم شناسایی کرده است.
داعش و دیگر گروه‌های جهادی مسلمان سنی‌مذهب به دلایلی با روسیه دشمنی می‌کنند که شامل حمایت مسکو از رژیم بشار اسد در سوریه می‌شود.
بشار اسد در سوریه با گروه‌های مخالف سنی‌مذهب خود می‌جنگید.
همچنین اتحاد آن با حکومت شیعه ایران، سرکوب جدایی‌طلبان مسلمان در چچن و حتی حمله شوروی سابق به افغانستان در سال ۱۹۷۹ از دیگر دلایل دشمنی داعش با مسکو است.
بارتون با اشاره به پیشینه احساسات ضدروسی مسلمانان در سراسر آسیای مرکزی افزود که به‌نظر می‌رسد در سال‌های اخیر داعش خراسان به دنبال فرصت‌هایی برای حملات بزرگ‌تر، گسترش خود و جذب نیرو بوده است.