ولادیمیر پوتین، هفتم می سال ۲۰۰۰، با این وعده که از روسیه محافظت خواهدکرد و آن را کشوری آزاد، مرفه، قدرتمند و متمدن خواهدساخت، برای نخستین بار به عنوان رییسجمهوری روسیه معرفی شد. امروز، ۲۴ سال بعد، آیا وعدههای پوتین به شهروندان روسیه عملی شده است؟
پوتین اکنون پنجمین دوره ریاست جمهوری خود را آغاز میکند. او در سال ۲۰۲۱ قانون اساسی را تغییر داد تا بتواند دو دوره دیگر برای ریاستجمهوری نامزد شود و احتمالا تا سال ۲۰۳۶ در قدرت باقی خواهد ماند.
تایمز لندن نوشت او در انتخابات اخیر مارس سال جاری که هنجارهای دموکراتیک را زیر پا گذاشت، با ۸۷/۸ درصد آرا، بالاترین نتیجه در تاریخ روسیه پس از فروپاشی شوروی، بار دیگر سمت ریاستجمهوری را از آن خود کرد.
میراث رییسجمهوری روسیه را نه بر اساس عظمت دستاوردهایش بلکه با میزان آسیبی که به دیگران وارد کردهاست میتوان سنجید. تحت رهبری پوتین، روسیه به کشوری منفور در جهان تبدیل شده که رو به اتحاد با چین، نمونه دیگری از سرکوب دولتی آوردهاست. رویای دموکراسی در این کشور با خاک یکسان شده و نسل جوان آن تحت فشار خدمت در ارتش بیرحم و ضعیف روسیه قرار گرفتهاند.
مخالفان سرسخت پوتین همچون الکسی ناوالنی در شرایط مشکوکی از میان رفتهاند. نامزدهای احتمالی انتخابات که با جنگ اوکراین مخالف بودند، رد صلاحیت شدند. هیچ یک از نامزدهای باقیمانده نیز جرات انتقاد از پوتین را نداشتند.
نشریه انگلیسی تلگراف در وصف شخصیت او نوشت یکی از نمونههای چشمگیر رفتار خشن و غیرانسانی پوتین، ماجرای شکار او به همراه سیلویو برلوسکونی، نخستوزیر فقید ایتالیا در سال ۲۰۱۳ در حومه روسیه است که فابریزیو سیچیتو، سناتور سابق و یکی از اعضای حزب راست میانه فورتزا ایتالیا به رهبری برلوسکونی آن را بازگو کرده است.
به گفته سیچیتو در آن سفر، پوتین پس از شلیک به دو آهو، با چاقوی شکاری سینه یکی از آنها را شکافت و قلبش را بیرون آورد. سپس آن تکه گوشت خونآلود را به برلوسکونی تقدیم کرد و گفت: «این یک غذای استثنایی خواهدبود!»
این حرکت، حال برلوسکونی را که هیچ علاقهای به شکار نداشت، به هم ریخت به طوری که مجبور شد پشت یک درخت برود و استفراغ کند. با این حال، برلوسکونی اغلب به رابطه نزدیک خود با پوتین که حدود دو دهه ادامه داشت، میبالید.
عذرخواهی برلوسکونی از رژیم پوتین پس از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین، به طور فزایندهای بحثبرانگیز شد. در سال ۲۰۲۲، این میلیاردر ایتالیایی به خود میبالید که برای تولد ۸۶ سالگی خود، ۲۰ بطری ودکای روسی و نامهای «بسیار شیرین» از پوتین دریافت کردهاست. این اظهارات خشم اوکراین را برانگیخت و دیپلماتهای اوکراینی در ایتالیا گفتند: «۲۰ بطری ودکای رایگان دلیل کافی برای احیای مجدد روابط با یک جنایتکار و یک قاتل نیست.»
برلوسکونی مدعی شد که حمله روسیه صرفا برای استقرار «افراد شایسته» در کیاف بودهاست. او در یک برنامه تلویزیونی ایتالیایی گفت: «قرار بود نیروهای روسی وارد شوند، در عرض یک هفته به کیاف برسند، دولت زلنسکی را با افراد شایسته جایگزین کنند و بعد بازگردند. در عمل، آنها با سطح غیرمنتظرهای از مقاومت مواجه شدند که با ارسال انواع تسلیحات از غرب تغذیه شد.»
پوتین که یکی از محافظهکارترین رهبران جهان است، به جای پیشرفت در مسیر دموکراسی، سیری معکوس را طی کرده و کشور را به سوی اقتدارگرایی هر چه بیشتر سوق داده است. میراث او برای روسیه، آسیبهای فزاینده به جامعه و تصویر بینالمللی این کشور است.
در جریان ماجراجوییهای خارجی ویرانههای گروزنی تا حلب که زیر بمباران روسیه ویران شدند و میلیونها غیرنظامی اوکراینی که یا در داخل کشور آواره شدهاند یا مجبور به ترک وطنشان شدهاند چهره واقعی خود را آشکار کرد.
تراژدیهای داخلی مانند فاجعه زیردریایی کورسک و محاصره تئاتر مسکو نیز گواه بیتفاوتی او نسبت به جان شهروندان روسی است.
غرب برای مدتی طولانی چشم خود را بر تهدیدات پوتین بسته بود. اما تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، باعث شد آنها سرانجام به هشدارهای افرادی همچون گری کاسپاروف، استاد بزرگ شطرنج تبعیدی گوش فرا دهند که سالها پیش نسبت به افزایش اقتدارگرایی، انزوای بیشتر و خطرناکتر شدن پوتین برای کشورهای همسایه هشدار میدادند.
پوتین در پی احیای عظمت گذشته روسیه و دوران اتحاد جماهیر شوروی است. او در سال ۲۰۰۵ فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را «بزرگترین فاجعه ژئوپلیتیک قرن بیستم» توصیف کرد. جاهطلبیهای توسعهطلبانه او اشتیاق برای احیای روسیه بزرگ را آشکار میکند؛اشتیاقی که او آن را با عباراتی منحصربهفرد و تقریبا عرفانی در ذهن میپروراند.
تایمز در ادامه افزود او در تعقیب این چشمانداز، نه از نبوغ فرهنگی روسیه بلکه از سنت تاریک خودکامگی و زور بهره بردهاست و سیاست خارجی او از رویکردی مشابه فرمان معروف ولادیمیر لنین پیروی میکند: «با سرنیزه حکومت کنید. اگر با مقاومت روبهرو نشدید، به اعمال فشار ادامه میدهید، اگر به فولاد برخوردید، کنار میکشید.»
در اوکراین، سرنیزه پوتین سرانجام با فولاد روبهرو شده و اکنون غرب باید هر کاری که میتواند برای تقویت مقاومت انجام دهد.