زهرا رحیمی، مدیرعامل جمعیت امام علی و همسر شارمین میمندینژاد که موسس این جمعیت بوده است، در گفتوگو با ایراناینترنشنال با شرح وضعیت کودکان در ایران توضیح داد که این گروه سنی چگونه در کشور قربانی قوانین جمهوری اسلامی میشوند.
رحیمی در گفتوگو با ایراناینترنشنال با اشاره به سنگاندازیهای نهادهای امنیتی از سالهای نخست فعالیتهای این جمعیت گفت: «به نظر آنها ما سیاهنمایی میکردیم. پروندهسازی برای انجمن از وقتی شروع شد که ما رفع آسیبهای اجتماعی سیستماتیکی را که از سوی حکومت در مناطق حاشیهنشین بر مردم تحمیل میشد، مطالبه کردیم.»
او با اشاره به اینکه روند انحلال جمعیت نزدیک به یک سال طول کشید، گفت: «تیر خلاص به جمعیت زمانی زده شد که میمندینژاد به گردش مالی هنگفت مواد مخدر و توزیع گسترده آن در مناطق حاشیهنشین اشاره کرد و خواستار پاسخگویی نهادهای مسئول درباره آن شد.»
تجاوز به کودکان
سال ۱۳۹۶ یک دختربچه هشت ساله که هر روز از سوی صاحب یک رستوران در نزدیکی خانهشان در منطقه پاکدشت در اطراف تهران مورد تعرض جنسی قرار میگرفت، به یکی از مددکارهای جمعیت امام علی گفته بود پدرش روزانه ۵۰ بسته دستمال کاغذی در کیسهای به او میدهد و میگوید اگر دستمالها را نفروشد و شب با بستههای دستمالها به خانه بازگردد، کتک میخورد.
او در ازای تعرض جنسی صاحب رستوران، دستمالهای باقی مانده را به او میفروخت.
در موردی دیگر چندین کودک ساکن در منطقه شهرری تهران به مددکاران این جمعیت گفته بودند مردی در نزدیکی خانهشان زندگی میکند که هر روز دختربچهها و پسربچهها را در کوچههای خلوت «خفت میکند و به خانهاش میبرد و به آنها تجاوز میکند».
او کودکان را تهدید میکرده که نباید چیزی به والدینشان بگویند وگرنه پدر و مادرشان را میکشد.
زهرا رحیمی درباره تعداد بالای کودکان قربانی تجاوز و تعرض جنسی در مناطق حاشیه شهرها به ایراناینترنشنال گفت: «کودکانی که مورد تجاوز و تعرض قرار میگرفتند حتی نمیتوانستند با کسی درباره آن صحبت کنند و قربانی انواع تروماها و آسیبها میشدند. آنها حتی بعضی وقتها فکر میکردند حقشان است که مورد تعرض قرار بگیرند.»
خامنهای گفت برای مقابله با غرب سرباز میسازید
سال ۹۹ یک متجاوز در حاشیه شهر ساری به ۱۴ کودک تعرض و تجاوز جنسی کرد.
مددکارها به کمک وکیل جمعیت شکایت کودکان را به دادگاه بردند و در نهایت این شکایت به نتیجه نرسید.
رحیمی به موارد متعدد شکایتهای بینتیجه برای بازداشت متجاوزان جنسی به کودکان اشاره کرد و گفت: «ما بچهها را از حضور متجاوزان آگاه میکردیم و به آنها راههای خودمراقبتی را یاد میدادیم اما حکومت ما را متهم به چیزهایی کرد که ناشی از توهمات خودشان در سند ۲۰۳۰ بود.»
او تاکید کرد: «جمعیت راهحل مراقبت از کودکان در برابر تجاوز و تعرض جنسی در مناطق حاشیهنشین را آگاهیبخشی به آنها و از طرفی مداخلهجویی از طرف نهادهای حاکمیتی میدید. به همین دلیل دورههای آموزشی خودمراقبتی را به طور مستمر برای کودکان برگزار میکرد.»
سند ۲۰۳۰ یک سند آموزشی است که در سپتامبر ۲۰۱۵ با هدف توسعه پایدار کشورهای عضو سازمان ملل در این سازمان تصویب شد.
ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای عضو، در پاییز سال ۱۳۹۵ موظف شد تا این سند را اجرا کند.
علی خامنهای ۱۱ اردیبهشت سال ۱۳۹۸ در دیداری با معلمان و فرهنگیان درباره سند ۲۰۳۰ گفت: «شما اینجا بنشینید سرباز درست کنید برای انگلیس و فرانسه و آمریکا و بقیه این وحشیهای کراواتزده ادکلنزده ظاهرساز. همینهایی که آدم میکشند بدون اینکه خم به ابرو بیاورند.»
ازدواج کودکان
سحر ۱۱ سال داشت که خانوادهاش او را مجبور به ازدواج با مردی ۳۰ ساله کردند. او از خانه فرار کرد اما بعد از مدتی از سوی خانواده شناسایی و مجبور به ازدواج اجباری با همان مرد شد.
یک روز که مانند همیشه از کتکهای همسرش به خودش میپیچید او را به بیمارستان بردند و تازه در آنجا متوجه شدند که باردار است. سحر بعد از دوران بارداری زایمان کرد و بچهاش دو روز بعد فوت شد.
هنگام زایمان تنها یکی از مددکارهای «جمعیت امام علی» در ساری همراهش بود. این مددکار به رسانهها گفت: «آن روز که به بیمارستان رفتم حتی همسر و مادر سحر هم آنجا نبودند، حتی یک نفر هم نبود تا پیگیری کند بعد از زایمان به او یک تخت بدهند. این دختر بعد از زایمان، بیپناه روی مبلی در بیمارستان دراز کشیده بود.»
زهرا رحیمی درباره تلاش «جمعیت امام علی» برای رساندن سن قانونی ازدواج دختربچهها به ۱۸ سال گفت: «وقتی ماجرای ازدواج کودکان را در مجلس پیگیری کردیم، افرادی مثل انسیه و کبری خزعلی به هم ریختند و گفتند سن ازدواج دختران به شما چه ربطی دارد. حسن نوروزی، رییس کمیسیون حقوقی مجلس هم در جلسات متعددی که داشتیم اجازه نداد ازدواج کودکان زیر ۱۸ سال از نظر قانونی ممنوع شود.»
سن ازدواج دختران در قوانین جمهوریاسلامی ۱۳ سال است اما در سال ۹۹ بیش از ۳۱ هزار و ۳۷۹ کودک دختر ۱۰ تا ۱۴ ساله قربانی کودکهمسری در جمهوری اسلامی شدند.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۵ هزار و ۹۰۰ و در سال ۱۴۰۰ بیش از ۳۲ هزار مورد ازدواج دختران زیر ۱۵ سال ثبت شد.
طبق این گزارش در سال ۱۴۰۱، هزار و ۳۹۲ نوزاد از مادران زیر ۱۵ سال به دنیا آمدند.
این اعداد مربوط به آمارهای ثبت شده است و احتمال دارد تعداد واقعی دختربچههایی که در این مدت مجبور به ازدواج شدهاند، بیش از این باشد.
افراد زیر ۱۸ سال در عرف جهانی «کودک» شمرده شده و ازدواج آنها به دلیل تبعات جبرانناپذیرش ممنوع است.
رحیمی یکی از دلایل مخالفت مهم جمهوریاسلامی برای پایین نگه داشتن سن ازدواج را علاوه بر قانون موسوم به «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، تجارت پرسود حکومت از این موضوع دانست: «بعد از مدتها پیگیری و دوندگی متوجه شدیم نگاه حکومت به این موضوع هم مانند بقیه آسیبهای اجتماعی، کاسبکارانه است؛ چون در شهرهای زیارتی مثل کربلا و نجف، قم و مشهد برای توریسم صیغه، روی کودکان زیر ۱۸ سال برنامهریزی کردهاند و به عنوان منبع درآمد به آن نگاه میکنند.»
در حالی که آمارها از تعداد بالای کودکهمسری در ایران حکایت دارد، رهبر جمهوری اسلامی بارها بر اجرای سیاستهای افزایش جمعیت، فرزندآوری و ازدواج در سن پایین تاکید کرده است.
اعدام کودکان
جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۷ تنها در شش ماه چهار کودک را اعدام کرد که یکی از آنها ابوالفضل چزانی بود. ابوالفضل را در ۱۵ سالگی به جرم قتل عمد در یک درگیری چند نفره به اعدام محکوم و وقتی هنوز به ۱۸ سالگی نرسیده بود و ۱۷ سال داشت، بعد از چهار بار اعدام ساختگی، اعدام کردند.
به گفته کارشناسان حقوقی، پرونده با وجود ایرادات قضایی فاحش به اجرای احکام رفت و در نهایت جان ابوالفضل را گرفتند.
یکی از تلاشهای «جمعیت امام علی» ایجاد ممنوعیت قانونی برای اعدام کودکان بود.
رحیمی درباره نحوه محکوم شدن کودکان حاشیهنشین به اعدام به ایراناینترنشنال گفت: «وقتی با چراغ سبز حکومت مواد مخدر را در این مناطق به وفور توزیع میکنند، یعنی میخواهند این مناطق همیشه درگیر مشکلات متعدد از جمله فقر باقی بماند. اولین تبعاتش بر روی نوجوانانی است که برای خالی کردن خشمشان هر روز با هم درگیر میشوند و ناگهان یک قتل اتفاق میافتد.»
طبق گزارشهای سازمانهای حقوقبشری در پروندههای متعدد اعدام کودکان، بازجویان با استفاده از اعتراف اجباری و زیر شکنجه، کودکان را محکوم به اعدام میکنند.
صدور حکم اعدام و اجرای آن برای افراد زیر ۱۸ سال بر خلاف استانداردهای بینالمللی حقوق بشر از جمله کنوانسیون حقوق کودک است که ایران یکی از امضا کنندگان آن است.
ایران از معدود کشورهای جهان است که برای افراد زیر ۱۸ سال حکم اعدام صادر و اجرا میکند.
بنا بر آمار سازمان حقوق بشر ایران، از سال ۲۰۱۰ میلادی تاکنون دستکم ۷۰ کودک-مجرم در ایران اعدام شدهاند.
سوءاستفاده ایدئولوژیک به بهانه دریافت آذوقه
در روزهای اعتراضات تصاویر کودکان با لباسهای نظامی و باتون به دست در رسانهها و شبکههای اجتماعی منتشر شد.
یکی از این کودکان در عکسها حتی کفش به پا نداشت و دمپایی پوشیده بود.
رحیمی با اشاره به اینکه سپاه پاسداران از فقر این کودکان و خانوادههایشان به عنوان ابزاری برای سوءاستفاده ایدئولوژیک از آنها استفاده میکند به ایراناینترنشنال گفت: «در منطقه شهرری شاهد بودیم که گروههای جهادی وابسته به نهادهای نظامی حکومت در ازای دادن یک کیسه آذوقه از کودکان برای حضور در کنار نیروهای سرکوبگر استفاده میکنند.»
او به اعزام تعدادی از این کودکان تحت عنوان «مدافع حرم» برای جنگ در سوریه اشاره کرد و گفت: «هدف حکومت این است که خیریهها را برای اهداف ایدئولوژیک به مناطق حاشیه شهرها بفرستد.»
کودکان قربانی خشونت خانگی
قتل کودکان به دست پدر و مادرهایی که خودشان قربانی فقر و خشونت سیستماتیک هستند، از مواردی است که بارها تکرار شده است.
رحیمی با اشاره به اینکه پدر یا مادری که تحت تاثیر استفاده از مواد مخدر است یا به او مواد نرسیده، ممکن است هر بلایی بر سر فرزندش بیاورد، به ایراناینترنشنال گفت: «نیمهشب مددکارها با هزار بدبختی خبردار میشدند که کودکی در خانه در حال کتک خوردن است و ممکن است نقص عضو یا کشته شود. آنها یا باید به طور غیرقانونی وارد خانه میشدند و بچه را نجات میدادند یا صبر میکردند که شاید بچه سالم بماند و فردا صبح اورژانس اجتماعی بیاید! معمولا مجبور بودند خودشان اقدام کنند.»
طبق ضوابط، مددکارها برای ورود به خانهای که در آن خشونت خانگی در حال رخ دادن است باید با دستور قاضی شیفت، یک کارشناس یا مامور از اورژانس اجتماعی، یک کارشناس از قوه قضاییه و یک مامور از کلانتری منطقه با خود ببرند تا بتوانند وارد خانه شوند.
رحیمی با بیان اینکه شیوه اداره نهادهای دولتی در جمهوری اسلامی به گونهای است که امکان حضور این سه نفر با هم آن هم در ساعتهای نیمهشب محال است، گفت: «در اورژانس اجتماعی اگر صبح تا بعدازظهر کار اداری داشته باشید، شاید پاسخی دریافت کنید وگرنه در ساعتهای دیگه پاسخگو نیستند. البته درخواستهای ما را همیشه به روزهای آینده موکول میکردند.»
آیا میتوان از کسی که مردم را میکشد و کور میکند، مطالبهگری کرد؟
یکی از راههایی که سازمانهای مردمنهاد در تمام دنیا برای کنشگری از آن استفاده میکنند مطالبهگری از حکومتهاست. اما سوالی که همواره وجود دارد این است که آیا ساختار جمهوریاسلامی به گونهای است که بتوان با مطالبهگری راهی برای بهبود جامعه پیدا کرد؟
رحیمی در پاسخ به این سوال به ایراناینترنشنال گفت: «شاید کسی بگوید چطور میشود با سیستمی که کودکان را با گلوله میکشد و شهروندان را کور میکند گفتوگوی مدنی کرد؟ برای این کار راههای مختلفی مانند کنشگری مدنی، مبارزه سیاسی، مبارزه مسلحانه و انفعال وجود دارد.»
او در ادامه بر اعتقادش به کنش مدنی تاکید کرد و گفت: «معتقدم این کنش هم میتواند شکل گفتوگو به خود بگیرد و هم میتواند به شکل مقاومت و مبارزه مدنی ظاهر شود.»
«جمعیت امام علی» از سال ۱۳۷۸ با تمرکز بر رفع آسیبهای اجتماعی در مناطق حاشیهنشین ایران آغاز به کار کرد.
این سازمان مردمنهاد در طول سالهای فعالیتش پروندههای متعددی از تجاوز جنسی، کودکهمسری، بارداری و کودکمادری، کار، اعدام و اعتیاد کودکان را در دستگاه قضایی جمهوری اسلامی پیگیری کرد اما پیگیریهای این نهاد مردمی، هر بار در قدمهای نخست به در بسته قوانین جمهوری اسلامی خورد.
شارمین میمندینژاد، موسس «جمعیت امام علی» در تیر ماه ۱۳۹۹ با شکایت قرارگاه ثارالله سپاه و به اتهامات «توهین به رهبر جمهوریاسلامی و اقدام علیه امنیت ملی» بازداشت و در اسفند ماه ۱۳۹۹ حکم انحلال این انجمن از سوی نهادهای قضایی جمهوری اسلامی صادر شد.
با انحلال این سازمان مردمنهاد، نزدیک به شش هزار کودک زیر آوار آسیبها رها شدند. کودکانی که بسیاری از آنها با کمکهای مردم و به واسطه مددکاران این سازمان، توانایی درس خواندن، ترک اعتیاد و زندگی سالم را پیدا کرده بودند.