هنوز مراسم تحلیف مسعود پزشکیان انجام نشده و او بهعنوان رییسجمهور کار خود را آغاز نکرده است، اما رهبر جمهوری اسلامی تکلیف دولت جدید را هم در حوزه سیاست خارجی و هم در عرصه ترکیب وزیران تا حد زیادی مشخص کرد.
یک، برجام و قانون اقدام راهبردی
خامنهای در دیدار روز یکشنبه با نمایندگان مجلس شورای اسلامی با حمایت مجدد و قاطع از قانون اقدام راهبردی مجلس درباره برجام، دست پزشکیان را برای مذاکره پیرامون برجام و بهبود مناسبات تهران و اروپا بست.
او با حمله به منتقدان این قانون، تاکید کرد، «مطلقا این عیبجوییها درست نیست.»
این حمایت قاطع و مجدد خامنهای از قانون اقدام راهبردی درحالی مطرح شده است که حسن روحانی و محمدجواد ظریف در جریان رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری و حمایت از پزشکیان، به تندی از این قانون انتقاد کرده بودند.
ظریف گفته بود قانون اقدام راهبردی مانع مذاکره با غرب و احیای برجام شد. روحانی هم این قانون را بدترین قانون در تاریخ جمهوری اسلامی، موجب خسارت دستکم ۳۰۰ میلیارد دلاری به ایران و توطئه علیه دولت خود ارزیابی کرده بود.
شخص پزشکیان هم در مناظرهها و تبلیغات انتخاباتیاش، برجام را کلید حل تحریمها و رفع دیگر چالشهای سیاست خارجی ایران دانسته بود. او پایانیافتن بحران اقتصادی را به خروج از بنبست برجام و عادیسازی روابط بینالمللی جمهوری اسلامی و سرمایهگذاری خارجی گره زده بود.
با این تاکید جدید خامنهای بر قانون اقدام راهبردی و البته اصرار پیشینی او بر ادامه سیاست نه جنگ و نه مذاکره با آمریکا، دستان پزشکیان بهشکل قابل پیشبینی بستهتر خواهد شد. موضوعی که از چشم بسیاری از مخالفان شرکت در انتخابات پنهان نبود. این طیف از مخالفان مشارکت، با تاکید بر نقش منحصربهفرد خامنهای در سیاست خارجی و بهویژه برنامههای اتمی نظامی و مذاکره با غرب و نیز تصویب قانون اقدام راهبردی، از پیش هم درباره کامیابی پزشکیان در حوزه مناسبات بینالملل و به تبع آن حل بحران اقتصادی ابراز تردید کرده بودند.
دو، ویژگیهای وزیران
خامنهای در سخنرانی خود برای نمایندگان مجلس، درباره ویژگیهای وزرا و کابینه پزشکیان هم تعیین تکلیف کرد. او خواستار گزینش افرادی برای دولت جدید شد که به تعبیر او تا بن دندان به جمهوری اسلامی معتقد و فاقد سابقه سوء باشند.
بعید است که مراد خامنهای از سابقه سوء، چیزی جز ابراز همدلی با «جنبش سبز» یا خیزش «زن، زندگی، آزادی» و ابراز مواضع انتقادی علیه نهادهای امنیتی و قضایی باشد. همچنانکه تکلیف تاکید او بر اعتقاد کامل به نظام هم مشخص است.
این شاخصهها مشخص کرد که چرا یک روز قبل از سخنرانی خامنهای، مهمترین روزنامههای متصل به هسته سخت قدرت، ازجمله «کیهان» و «جوان»، به روند گزینش وزرای کابینه پزشکیان حمله کردند.
ملاحظات خامنهای به گونهای قابل حدسی هنگام رای اعتماد نمایندگان مجلس شورای اسلامی به وزرای پیشنهادی پزشکیان خودنمایی خواهد کرد.
نباید از یاد برد که علاوه بر ویژگیها و فیلترهایی که خامنهای فهرست کرده است، او در دولتهای پیشین و در روندی عرفی شده، در انتخاب معاون اول رییسجمهور، و شماری از وزیران، مانند: وزرای اطلاعات، امور خارجه، کشور، دفاع و فرهنگ و ارشاد اسلامی به تمامی دخالت میکند.
افزون بر آنچه آمد، خامنهای در سخنرانیاش برای نمایندگان مجلس با حضور مسعود پزشکیان، خواستار همصدایی و صدای واحد دولت جدید و مجلس در مسائل مهم شد.
با اطمینان میتوان گفت، این همصدایی در مسائل مهم چیزی جز لزوم همسویی با موضع و نظر شخص اول نظام نیست. نه مجلس و نه دولت، در مسائل راهبردی تصمیمگیر اصلی و نهایی نیستند. تصویب برجام در ۲۰ دقیقه، تصویب قانون اقدام راهبردی، گرانشدن قیمت بنزین در آبان ۱۳۹۸، حجاب اجباری و حمله موشکی و پهپادی به اسراییل، برخی مسائل مهمی هستند که تکلیف آنها در راس هرم نظام سیاسی مشخص و نهایی شده است و نه در مجلس یا دولت.
خامنهای خیلی زودتر از آنچه انتظار میرفت با پزشکیان و دولت او تعیین تکلیف کرد. توپ در زمین پزشکیان و حامیان او، بهویژه جبهه اصلاحات، است که چگونه در این چهارچوب، مطالبات رایدهندگان را متحقق کنند. چارچوبی که با ساختار حقیقی و حقوقی قدرت در جمهوری اسلامی پیوند خورده، و به همین دلیل، اصلاحات و سیاستورزی انتخاباتمحور را با پرسشهای بنیادین و جدی مواجه، و بلکه منتفی کرده است.