دو کارشناس آمریکایی به رویترز گفتهاند محل احتمالی استقرار موشک کروز جدید روسیه به نام بوروستنیک (9M370 Burevestnik) را شناسایی کردهاند. ولادیمیر پوتین، رییسجمهوری روسیه پیشتر این موشک را که دارای پیشرانه هستهای و توانایی حمل کلاهک هستهای است، «شکستناپذیر» معرفی کرده بود.
پوتین پیشتر گفته بود این سلاح که از سوی ناتو با نام اسکایفال (Skyfall) شناخته میشود، دارای برد تقریبا نامحدود است و میتواند از سیستمهای دفاع موشکی آمریکا عبور کند.
برخی کارشناسان غربی، ادعاهای پوتین را مورد تردید قرار داده و ارزش استراتژیک بوروستنیک را زیر سوال میبرند.
تحلیلگران میگویند این موشک، چیزی به قابلیتهایی که مسکو پیشتر داشته است، اضافه نمیکند اما میتواند در صورت بروز مشکل یا حادثهای، منجر به انتشار تشعشعات رادیواکتیو شود.
محل شناسایی شده کجاست؟
دو کارشناس آمریکایی با استفاده از تصاویر گرفتهشده از سوی شرکت ماهوارهای تجاری Planet Labs در تاریخ ۲۶ ژوئیه، توانستند پروژه ساختوسازی را شناسایی کنند که در نزدیکی تاسیسات ذخیرهسازی کلاهکهای هستهای به نامهای «وُلوگدا-۲۰» و «چبسارا» قرار دارد.
رویترز دوشنبه ۱۲ شهریور با انتشار گزارشی اختصاصی، خبر داد که این سایت، مکان احتمالی استقرار موشک جدید روسیه است که در ۴۷۵ کیلومتری شمال مسکو قرار دارد.
دکر اِولث، تحلیلگر سازمان پژوهشی و تحلیلی سیانای (CNA)، با بررسی تصاویر ماهوارهای گفت این سایت، شامل ۹ سکوی پرتاب افقی در حال ساخت است.
به گفته او، این سکوها در سه گروه، درون خاکریزهایی بلند قرار گرفتهاند تا از آنها در برابر حملات محافظت کنند یا در صورت وقوع انفجار تصادفی در یک سکو، جلوی منفجر شدن موشکهای دیگر را بگیرند.
خاکریزها از طریق چند جاده به مکانهایی متصل شدهاند که بنا بر ارزیابی اولث، احتمالا ساختمانهایی هستند که در آنها موشکها و قطعاتشان سرویسدهی و به مجموعهای از پنج پناهگاه ذخیرهسازی کلاهکهای هستهای متصل میشوند.
اولث گفت: «این سایت برای نصب یک سیستم موشکی بزرگ و ثابت طراحی شده و تنها سیستم موشکی بزرگ اینچنینی که روسیه در حال حاضر روی آن کار میکند، همان اسکایفال است.»
وزارت خارجه و مرکز ملی اطلاعات هوایی و فضایی نیروی هوایی ایالات متحده، سازمان سیآیای، وزارت دفاع روسیه و سفارت آمریکا در این کشور، درباره این ارزیابی اظهارنظری نکردند.
دکر اولث و جفری لوئیس، کارشناس دوم از موسسه مطالعات بینالمللی میدلبری در مونتری، گفتند شناسایی محل احتمالی سایت نشان میدهد روسیه باوجود مشکلات قبلی در مجموعه آزمایشهای سالهای اخیر، همچنان به دنبال راهاندازی و استفاده از این سیستم موشکی است.
لوئیس تصاویر به دست آمده را بسیار منحصر به فرد و توصیف کرد و گفت: «بدیهی است که روسیه در حال توسعه این موشک با پیشرانه هستهای است.»
هانس کریستنسن از فدراسیون دانشمندان آمریکایی که او نیز به درخواست اولث، تصاویر مربوط به ولوگدا را بررسی کرده بود، گفت به نظر میرسد این سکوهای پرتاب با موشک بوروستنیک مرتبط باشد.
او در عینحال گفت این ارزیابی نمیتواند قطعی باشد، زیرا مسکو معمولا پرتابگرهای موشکی خود را در کنار انبارهای کلاهکهای هستهای قرار نمیدهد.
اولث، لوئیس، کریستنسن و سه کارشناس دیگر به رویترز گفتند که به جز در مورد موشکهای بالستیک قارهپیما (ICBM)، رویه معمول مسکو این بوده است که کلاهکهای هستهای موشکهای زمینی را دور از محلهای پرتاب، نگهداری و انبار کند.
لوئیس و اولث گفتند استقرار موشک جدید بوروستنیک در ولوگدا، به ارتش روسیه این امکان را میدهد که موشکهای هستهای خود را در پناهگاههایش انبار کند و در نتیجه، امکان پرتاب سریع آنها فراهم باشد.
قابلیتهای موشک جدید روسیه چیست؟
خبرگزاری دولتی تاس روز یکشنبه ۱۱ شهریور به نقل از سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه نوشت که مسکو در پاسخ به آنچه که آن را «تشدید جنگ در اوکراین از سوی غرب خواند» خواند، تغییراتی در دکترین هستهای خود ایجاد خواهد کرد.
مرکز ملی اطلاعات هوایی و فضایی نیروی هوایی ایالات متحده سال ۲۰۲۰ در گزارشی گفته بود اگر روسیه موفق به عملیاتی کردن بوروستنیک شود، یک «سلاح منحصر به فرد با قابلیت برد قارهای» به دست خواهد آورد.
سابقه پر از مشکلات بوروستنیک و محدودیتهای طراحی آن، تردیدهایی را در میان هشت کارشناسی که رویترز با آنها مصاحبه کرده، ایجاد کرده است که آیا استقرار آن واقعا میتواند معادلات هستهای غرب و دیگر دشمنان روسیه را تغییر دهد یا خیر.
ابتکار تهدید هستهای (NTI) که گروهی مدافع کاهش خطرات ناشی از فنآوریهای هستهای، بیولوژیکی و نوظهور است، میگوید موشک بوروستنیک از سال ۲۰۱۶ تاکنون دستکم ۱۳ آزمایش شناسایی شده انجام داده است که تنها دو مورد از آنها به موفقیتی جزیی رسیدهاند.
آژانس هستهای دولتی روسیه (روساتم) اخیرا اعلام کرد که پنج نفر از کارکنانش در جریان آزمایش یک موشک در ۱۸ مرداد سال جاری، جان خود را از دست دادهاند.
پوتین گفت سلاحی که آنها در حال توسعهاش بودند، در جهان بینظیر است اما نامی از موشک بوروستنیک نبرد.
پاول پودویگ، کارشناس نیروهای هستهای مستقر در ژنو، لوئیس، اولث و دیگر کارشناسان گفتند که این موشک، قابلیتهای جدیدی هستهای را شامل توانایی غلبه بر دفاع موشکی آمریکا، به روسیه اضافه نمیکند.
چریل روفر، دانشمند سابق سلاحهای هستهای ایالات متحده و دیگر کارشناسان گفتند که موتور هستهای این موشک، خطر انتشار تشعشعات را در مسیر پرواز خود دارد و استقرار آن، در صورت بروز حادثه، میتواند منطقه اطرافش را آلوده کند.
توماس کانتریمن، مقام ارشد سابق وزارت خارجه آمریکا در انجمن کنترل تسلیحات هم با اشاره به فاجعه نیروگاه هستهای چرنوبیل در سال ۱۹۸۶، گفت اسکایفال یک سیستم تسلیحاتی «احمقانه بینظیر» و یک «چرنوبیل پرنده» است که برای روسیه، تهدید بیشتری نسبت به کشورهای دیگر محسوب میشود.
اطلاعات عمومی اندکی درباره جزییات فنی بوروستنیک موجود است.
کارشناسان بر این باورند که این موشک، با استفاده از یک راکت کوچک با سوخت جامد به سمت بالا فرستاده میشود تا هوا را درون موتوری که یک رآکتور هستهای مینیاتوری در آن قرار دارد، هدایت کند. هوای فوقالعاده داغ و احتمالا رادیواکتیو از آن خارج میشود و نیروی پیشرانه را فراهم میکند.
پوتین در مارس ۲۰۱۸ این موشک را معرفی کرد و گفت که «در ارتفاع پایین» پرواز میکند، دارای برد تقریبا نامحدود است، مسیر پروازی غیرقابل پیشبینی دارد و در برابر سیستمهای دفاعی کنونی و آینده «شکستناپذیر» است.
کارشناسان معتقدند برخلاف ادعای پوتین، بوروستنیک میتواند بردی حدود ۲۳ هزار کیلومتر داشته باشد.
استقرار بوروستنیک بر اساس پیمان خلع سلاح هستهای آمریکا و روسیه با نام «استارتِ نو»، ممنوع نیست. این پیمان در فوریه ۲۰۲۶ منقضی میشود.
روسیه با استناد به جنگ در اوکراین، درخواستهای آمریکا را برای مذاکرات بدون پیششرط درباره عقد توافقنامهای جدید را رد کرده است.
این موضوع، نگرانیها را درباره مسابقه تسلیحات هستهای تمامعیار پس از انقضای استارت نو تشدید کرده است.
به گفته برخی تحلیلگران، مسکو احتمالا از موشک بوروستنیک بهعنوان اهرم چانهزنی در صورت از سرگیری مذاکرات استفاده خواهد کرد.