بکتاشیها، جمعیتی صوفیشیعه در بالکان و آلبانی، ممکن است به زودی کشور مستقلی به نام «دولت مستقل طریقت بکتاشی» در آلبانی تاسیس کنند. ادی راما، نخستوزیر آلبانی، واکنش احتمالی جمهوری اسلامی به این موضوع را کماهمیت دانست و گفت به آن فکر نمیکند. فعالیت این گروه در ایران ممنوع است.
نخستوزیر آلبانی با اشاره به این که این کشور در سال ۲۰۲۲ روابط دیپلماتیک خود را با تهران به دلیل ربط پیدا کردن یک حمله سایبری به دولت و شبکههای بانکی این کشور به جمهوری اسلامی قطع کرده است، گفت: «آنها آخرین نگرانی من هستند.»
نیویورک تایمز در گزارشی با اشاره به این که جمهوری اسلامی به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای شیعه جهان، پیروان طریقت صوفیشیعه مانند بکتاشیها را به رسمیت نمیشناسد و اغلب آنها را به عنوان بدعتگذاران در دین تلقی میکند، نوشت که هر چند ممکن است این طرح با استقبال برخی کشورهای غربی مواجه شود اما جمهوری اسلامی به احتمال زیاد آن را نخواهد پذیرفت.
بر اساس این گزارش، بکتاشیها به واسطه رویکرد صلحطلبانه و تفسیر آزادتر از اسلام، مورد انتقاد بسیاری از جریانهای محافظهکار شیعه و سنی قرار گرفتهاند و اختلافات مذهبی میان جمهوری اسلامی و بکتاشیها از دیرباز وجود داشته است.
آنها در برخی مناطق ایران طرفدارانی دارند اما این پیروان معمولا بهطور مخفیانه به فعالیت میپردازند.
پیامدهای بین المللی
در حالی که دولت بکتاشیها ممکن است یک کشور کوچک و کمجمعیت باشد اما تاسیس آن در قلب اروپا، به ویژه در کشوری با پیشینه پیچیده مانند آلبانی، میتواند تاثیرات قابل توجهی بر منطقه و روابط بینالمللی داشته باشد.
به نوشته نیویورک تایمز، دولت جدید از یک سو میتواند به نماد همزیستی مسالمتآمیز ادیان و ترویج رویکردی میانهرو از اسلام تبدیل شود و از سوی دیگر، از آنجا که جمهوری اسلامی این رویکرد را به عنوان تهدیدی برای تفسیرهای سنتیتر از اسلام تلقی میکند، ممکن است مبدا تنشهای جدید در اروپا شود.
در همین حال، آلبانی به دنبال تصویب قوانین لازم برای به رسمیت شناختن این دولت جدید است و انتظار میرود در صورت تایید پارلمان، اولین دولت بکتاشی جهان به زودی تاسیس شود.
طرح یک کشور جدید
به گزارش نیویورک تایمز، این طرح را «بابا موندی»، رهبر معنوی بکتاشیها با حمایت راما ارائه کرده است.
این کشور جدید در صورت تصویب قرار است در بخش شرقی تیرانا، پایتخت آلبانی و با مساحتی معادل پنج بلوک شهری در نیویورک (تقریبا معادل ۱۰ هکتار و کمتر از نصف مساحت پارک آب و آتش تهران) ایجاد شود.
در کشور جدید که یک قلمرو تحت کنترل آلبانی به سبک واتیکان-ایتالیا خواهد بود، نوشیدن الکل مجاز است، زنان میتوانند آنچه میخواهند بپوشند و هیچ قانونی، سبک زندگی را تحمیل نمیکند.
به گفته بابا موندی، این کشور جدید قوانین سختگیرانه اسلامی را اجرا نخواهد کرد.
او با تاکید بر این که در این کشور جدید، هیچ ممنوعیت دینی خاصی وجود نخواهد داشت و آزادیهای فردی محفوظ خواهد بود، گفت: «خداوند چیزی را ممنوع نکرده است و به همین دلیل به ما عقل داده است.»
بابا موندی در ادامه تلاشهای خود برای مقابله با افراطگرایی اسلامی، تاسیس این کشور را «یک معجزه» توصیف کرد و ابراز امیدواری کرد کشورهای غربی از جمله ایالات متحده، این دولت جدید را به رسمیت بشناسند.
این کشور جدید که به «دولت مستقل طریقت بکتاشی» معروف خواهد شد، قرار است دولتی مستقل با مرزها، پاسپورت و اداره خاص خود باشد.
فرقه بکتاشیه
فرقه بکتاشی که در قرن شانزدهم پدید آمد، در اصل یکی از شاخههای صوفی اسلام سنی بود.
این فرقه با پذیرش اصول شیعه، به ویژه احترام به علی، داماد پیامبر اسلام، خلیفه چهارم اهل سنت و امام اول شیعیان و ۱۲ امام شیعه، تغییر مسیر داد.
مانند بسیاری از صوفیان، بکتاشیان در رعایت دقیق قوانین روزمره اسلامی سختگیر نبودند و در مراسم مذهبی آنها، زنان و مردان به طور مشترک در فعالیتهایی مانند نوشیدن شراب و رقصیدن شرکت میکردند.
در بالکان، بکتاشیان برخی از آداب مسیحیت مانند تقسیم نان و اعتراف به گناهان را نیز اقتباس کردند.
آثار عرفانی بکتاشیان، نقشی برجسته در ادبیات و شعر صوفیانه در ترکیه داشت.
پس از انحلال تمامی فرقههای صوفی در ترکیه در سال ۱۹۲۵، رهبری بکتاشیان به آلبانی منتقل شد.
با ممنوعیت مذهب در آلبانی در سال ۱۹۶۷، عبادات بکتاشی از سوی این جوامع در ترکیه، مناطق آلبانینشین بالکان و ایالات متحده ادامه یافت و با سقوط کمونیسم در آلبانی در اوایل دهه ۱۹۹۰، سنتهای بکتاشی بار دیگر در این کشور احیا شدند.