مسعود پزشکیان میگوید بنزین تولیدی پالایشگاهها بدون احتساب قیمت خوراک نفت خام، لیتری هشت هزار تومان است، اما طبق اسناد مالی پالایشگاهها، قیمت تمام شده بنزین حدود دو هزار تومان است. دولتی که سهمش از نفت کمتر از نیروهای مسلح است، به دنبال بهانهای برای افزایش قیمت بنزین میگردد؟
رییس دولت چهاردهم روز اول آبان ۱۴۰۳ در جریان تحویل لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ به مجلس شورای اسلامی با اشاره به چالش «اصلاح در یارانههای انرژی» گفت: «[بدون در نظر گرفتن قیمت خوراک نفت خام] هزینه پالایش، هزینه حمل فرآورده و هزینه جایگاه، [بهای تمام شده] بنزین، حدود هشت هزار تومان است.»
پزشکیان شهریورماه هم گفته بود: «هیچ منطقی وجود ندارد که بنزین را با دلار آزاد بخریم و با سوبسید به مردم بفروشیم.»
او از همان روزهایی که خودش را برای جانشینی ابراهیم رئیسی آماده میکرد، دغدغه افزایش قیمت بنزین را داشت. در لایحه بودجهای هم که پزشکیان به مجلس فرستاده، سهم نفت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی از دولت بیشتر است.
سایه بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در انتخابات آبان ۱۴۰۳ بر سر جمهوری اسلامی است؛ کسی که در دوران ریاستجمهوری خود، صادرات نفت حکومت ایران را از بیش از سه میلیون بشکه در روز، به کمتر از ۲۰۰ هزار بشکه رساند.
در چنین شرایطی دولت پزشکیان باید روزانه ۱۱۸ میلیون لیتر بنزین تامین کند.
حالا او در مجلس گفته است بنزین داخلی بدون احتساب قیمت نفت، لیتری هشت هزار تومان تمام میشود و واردات بنزین خارجی نیز لیتری ۳۵ هزار تومان هزینه در بر دارد.
اظهارات پزشکیان از زمان رقابتهای انتخاباتی تاکنون، بوی آبان ۹۸ میدهد؛ به خصوص آنکه او در سخنرانی روز اول آبان خود هم گریزی به سال ۱۳۹۸ زد و گفت: «میزان مصرف بنزین در سال جاری ۴۰ درصد بیشتر از سال ۹۸ است.»
گفته میشود طرح تمام این موارد با هدف آمادهسازی مردم برای افزایش قیمت بنزین صورت میگیرد.
قیمت بنزین داخلی چقدر است؟
در پی اظهارات پزشکیان در مجلس، همت قلیزاده، کارشناس اقتصادی، با بررسی صورتهای مالی شش پالایشگاه تولیدکننده بنزین در کشور، نشان داد میانگین قیمت هر لیتر بنزین تولید شده در این پالایشگاهها دو هزار و ۱۱۵ تومان است.
قیمت تمام شده هر لیتر بنزین در پالایشگاه اصفهان با احتساب خوراک نفت خام ۱۸ هزار و ۶۸ تومان و بدون احتساب خوراک نفت خام دو هزار و ۳۴۵ تومان؛ قیمت تمام شده هر لیتر بنزین پالایشگاه تهران ۱۶ هزار و ۶۶۷ تومان و بدون نفت خام هزار و ۲۶۱ تومان؛ قیمت تمام شده هر لیتر بنزین پالایشگاه لاوان ۱۷ و ۶۸۷ تومان و بدون نفت خام دو هزار و ۵۷۷ تومان؛ قیمت تمام شده بنزین در پالایشگاه شیراز ۱۷ هزار و ۸۵۸ تومان و بدون احتساب نفت خام دو هزار و ۵۰۳ تومان؛ قیمت هر لیتر بنزین پالایشگاه تبریز ۱۸ هزار و ۴۷۹ تومان و بدون احتساب نفت خام دو هزار و ۵۷۸ تومان؛ قیمت بنزین پالایشگاه بندرعباس ۱۶ هزار و ۷۸۷ تومان و بدون احتساب قیمت خوراک هزار و ۴۳۰ تومان است.
به نظر میرسد مبنای پست شبکه ایکس حسین صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، هم همین محاسبات باشد.
در مقابل، حامیان دولت پزشکیان، از جمله محمد صادق الحسینی که از مدیران دوران حسن روحانی و حامیان افزایش قیمت بنزین به شمار میرود، این محاسبه را به دلیل لحاظ نکردن هزینه استخراج و انتقال نفت و مالیات بر ارزش افزوده نادرست دانستند.
بنزین پتروشیمی و قاچاق بنزین پالایشگاهی
صرفنظر از نادرست بودن عدد اعلامی پزشکیان درباره قیمت تمام شده بنزین پالایشگاهی، مساله دیگر بنزین پتروشیمی است. هیچ اطلاعات مشخصی درباره سهم بنزین پتروشیمی از مجموع بنزین توزیع شده از سوی شرکت ملی پخش وجود ندارد.
بنزین پتروشیمی در واقع فراوردهای است که واحدهای ورشکسته متانول، از ۱۰ سال قبل شروع به تولید آن کردند و نام آن را بنزین گذاشتند. همین فراورده متهم اصلی آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و افزایش نرخ سرطان و مرگ و میر در روزهای اوج آلودگی است.
پیش از مرگ ابراهیم رئیسی و همراهانش در سانحه بالگرد، جواد اوجی، وزیر پیشین نفت، در اردیبهشت ۱۴۰۳، از تولید مجدد بنزین پتروشیمی خبر داده بود و حمیدرضا حاجیبابایی، رییس کمیسیون تلفیق بودجه، هم انعقاد قرارداد ۲.۷ میلیارد دلاری با پتروشیمیها برای تولید فراورده جایگزین بنزین را تایید کرده بود.
بنزین پتروشیمی بسیار ارزانتر از بنزین پالایشگاهی است و به دلیل کیفیت پایین، بازار صادراتی هم ندارد و تنها در داخل کشور بهعنوان بنزین در جایگاهها توزیع میشود.
از طرفی، اطلاعاتی درباره مبدا بنزین وارداتی و قیمت آن هم وجود ندارد.
موسی غنینژاد، اقتصاددان، مهرماه ۱۴۰۳ با اشاره به آمار توزیع روزانه ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین در کشور گفت: «از این عدد، فقط ۷۰ میلیون لیتر مصرف واقعی است و مابقی به صورت قاچاق از کشور خارج میشود.»
بدین ترتیب بنا بر اظهارات غنینژاد، حجم قاچاق فعلی بنزین به حدود روزانه ۵۰ میلیون لیتر میرسد؛ عددی که جابهجایی آن از عهده تمام سوختبرانی که جمهوری اسلامی مدعی است سوخت را قاچاق میکنند، خارج است.
پزشکیان و حامیان دولت هرگز توضیح ندادند چند درصد بنزین تحویل داده شده به جایگاهها تولید پتروشیمیهاست - که احتمالا با سرمایهگذاری ۲.۷ میلیارد دلاری افزایش هم یافته - و چه کسی روزانه ۵۰ میلیون لیتر بنزین پالایشگاهی را قاچاق میکند؟